Bakara ve al-i İmran sureleri çerçevesinde Secavendi`nin vakf-ibtida sistemindeki `vakf-i lâ`larin tahlili

Abstract

Kur'an metninin cümle yapısını dikkate alan, dolayısıyla da lafız-mana irtibatı kuvvetli olan ifade öbeklerini birbirinden ayırmayacak özellikteki bir tilavetin teorik ve pratik bilgilerini içeren vakf-ibtidâ bilgisi, bu yönleriyle, sahih bir Kur'an tilaveti için olduğu gibi Kur'an'ın doğru anlaşılması için de büyük önem arz eden bir bilgi türüdür. Böyle olduğu içindir ki erken dönemlerden itibaren vakf-ibtidâ konusu ile ilgili müstakil eserler kaleme alınmış, bu eserler çerçevesinde de belli vakf-ibtidâ sistemleri varlık kazanmıştır. Bu alanda sistem geliştiren âlimlerden birisi de Muhammed b. Tayfûr es-Secâvendî olmuştur. Secâvendî vakf tercihleriyle olduğu gibi vakf türlerini belirtmek amacıyla kullanmış olduğu vakf işareti uygulamasıyla da sonraki döneme büyük etkide bulunmuş, mushaf kitabetinde onun sistemi yaygın kullanım elde etmiştir. Secâvendî'nin vakf-ibtidâ sistemini sair sistemlerden ayıran önemli yönlerden birisi vakf-ı lâ olarak ifade edilen vakf türünü içeriyor olmasıdır. Secâvendî'nin esas itibariyle `vakfın uygun olmadığı yerleri` ifade etmek amacıyla geliştirdiği bu vakf türünün, zamanla, vakf-ı kabih olarak anlaşılır olması ve `zinhar durulmaz` anlamında bir uyarıyı ifade ediyor addedilmesi ciddi tilavet hatalarına yol açmış, bu da İbnü'l-Cezerî gibi alimlerin eleştirilerine konu olmuştur. Bütün bunlar Secâvendî'nin sistemindeki vakf-ı lâ olgusunun ne anlama geldiğini, Secâvendî'nin buna nasıl bir anlam ve fonksiyon yüklediğini, sair sistemlerde bunun bir karşılığının bulunup bulunmadığını incelemeyi kaçınılmaz kılmaktadır. İşte bu çalışma Secâvendî'nin Bakara ve Âl-i İmrân surelerindeki vakf-ı lâ tercihlerini incelemek suretiyle zikri geçen soruları cevaplamaya çalışacak, bunu da sair vakf-ibtidâ alimlerinin ve müfessirlerin vakf-ı lâ bulunan yerler hakkındaki değerlendirmelerini incelemek suretiyle gerçekleştirecektir.

The knowledge of waqf-ibtida considers the form of Quranic sentences so that it has got theoretical and practical information about distinguishing one clause to another which has strong utterance-meaning relation. From this aspect, waqf and ibtida is a very important discipline, not only for the correct Qur'an recitation, but also for understanding the messages of Quran correctly. For that reason, since the early times, books on that topic had been written individually and as a consequence of these books a certain system of waqf – ibtida had existed. One of the founders of that system is Mohammad Tayfur b. Al- Secāvendī. As his choices of waqf, he has a big effect for later time for using special signs to defer types of waqs. In addition to this, his system became the prevalent method in the mushafs. One of the important characteristics that distinguishes his system to others is the usage of waqf lā. In essence, this kind of waqf had been developed by al- Secāvendī to refer to `the places that are not suitable for waqf` however, it has been taken as `the places prohibited for waqf`. This inaccurate consideration had caused serious recitation faults and scholars such as Ibn Al- Jazarī criticized this issue. Taking all these into consideration, it is clearly seen that (i) discovering the meaning of waqf lā in al-Secāvendī's system, (ii) his attribution of meaning and function for waqf lā and (iii) finding out whether the existence of such type of waqf in other waqf systems are needed. The aim of this work is to give answers to the questions mentioned above, by scrutinizing the waqf lā choices in sūrah al- Fātihah, al-Baqarah and Āli ̔Imrān. Moreover, the assessments of forth scholars on waqf lā will be examined.