Tarihi çevrede yapılaşma biçimlerini belirleyen uygulanabilir bir yöntem önerisi: Kütahya, Tavşanlı ilçesi kent merkezi sit alanındaki yapılaşma biçimleri üzerine bir deneme

Abstract

Yaşar Bahri Ergen, Ph. D.; Gazi üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 1986. İnsanlığın var oluşundan günümüze kadarki zaman kesitinde olu şan kent mekânları, toprağın üretilemeyen bir nesne olması dolayısı ile devamlı yenil enememiş ve değişik toplumların kültürlerine göre şekillenmiştir. Tarihi çevre oluşumuna neden olan bu gelişim, bugün kü kent yapısında aşırı nüfus artışları sonucu kentleşme sürecinde, ya merkezde veya yeni merkezin dışında köhne bir alan olarak kalmış tır. Tarihi çevredeki yapılaşma biçimlerinin belirlenmesine yönelik olan bu yöntem önerisi denemesinde; kent imar planı içinde tarihi çevrenin bir bütün olarak ele alınıp, tarihi eser yoğunluğuna göre sit alanı sınırının tesbiti ile Eski Kent Mekanlarının yaşatılması ve değişerek gelişen yeni mekânların bu kültürel oluşuma uyumluluğu amaçlanmıştır. Tezin amaç ve içeriğini vurgulayan sunuş bölümü dışında, bu yön tem önerisi denemesi altı ana bölüm ve eklerinden oluşmaktadır. Birinci bölümde; kentsel alan oluşumu ve kent kavramı genel olarak ele alınıp, ekolojik çevresinde insan varlığının edılginliği ile kentlerin evrimi kısaca gözden geçirilmiştir.,Bu tarihi süreç içinde, yerleşik toplumların görenek, gelenek ve kültürleri doğrultusunda oluşturdukları yapı, doku ve yapıtları ile oluşan tarihi çevre oluşu mu incelenmiştir. Tezin ana konusunu oluşturan üçüncü derece sit alanları (tarihi6 çevre) ve sınıflandırılması tanımlanarak konuya giriş düzeyinde açıklık sağlandığı gözlenmektedir.IV İkinci bölümde; oluşumu incelenen tarihi çevrenin gelişme eğilimleri ve sorunlarının saptanması ile, çağdaş teknolojinin gerekliliği ele alındı. Tarihi çevredeki bu oluşumlar, kentlerdeki gelişme ile mevcut yapılar grubundaki eskime ve köhneme dol ayı sı ile ortaya çıkar. Tarihi eserin ve çevre oluşumlarının eskimesi, toplumsal değişimler sonucu oluşan etkinliklerin;fiziksel ve işlevsel eskime olarak yapı ve yapı gruplarına yansımasıdır. Fiziksel eskimenin ileri aşaması olan köhneme, tarihi çevrenin tahribine neden olmaktadır. Bunun önlenebilmesi için çağdaş teknolojinin gerekliliği vurgulanmış olup uygulamanın ne şekilde olabileceği analiz edilerek yasal çerçevesi saptanmaya çalışıldı. üçüncü bölümde; saptanmış olan tarihi çevre sorunlarının uygu lamada giderilebilmesi için, planlamadan uygulamaya geçişteki yöntemler ile mevcut karakteristik özellikler arasındaki bağıntı incelenmiş tir. Uygulamadaki yapılaşmaya etki eden toplumsal özellik ve yapı gereksinimi yanısıra finansman kaynağı incelenmiş olup, önemli öğeler den olduğu saptanmıştır. Bu özellik nedeniyle yapılaşmanın Türkiye'de ki oluşumu incelenerek, uygulamadaki mevcut yöntemler gözden geçirilip yapılaşma biçimlerini belirleyen uygulanabilir bir yöntem önerisi için verilerin elde edilmesi prensibi saptandı. Dördüncü bölümde; araştırma bölgesi olarak seçilen Tavşanlı Tarihi Çevre (sıt) alanının yeri, konumu ve özelliklerinin tesbiti için araştırma yapıldı. Bu araştırmada, Tavşanlı Tarihi Çevresinde tesbit, inceleme ve anket yöntemleri uygulanarak bölgenin tüm özelliklerinin saptanmasına çalışıldı. Beşinci bölümde; üçüncü derecedeki sit alam verileri doğrultusunda uygulanabilirliği ön planda tutulan, yapılaşma biçimlerini beliri eyeri bir yöntem önerisi bu bölümde yer ataktadır. Altıncı bölümde; tezin sonuçlarına ilişkin genel değerlendirme ye yer verilmektedir.

City surroundings which were formed from the begining of man- king have not been innovated continuously within that period up now because the earth was not productive material, and they were shaped up according to the cultures of different communities. This progress wich caused the shaping up of historical surrounding, remained as an old and unused area either in the center of the <:ity or out of the new center, due to the excess urbanism. At the experiment of suggested methods aimed at the building up of the historical surrounding, to make the Ancient City Places live up by determining the borders of city areas in accordance with the number of historical places around, and the unity of the newly progressing new places and living areas have also been to be kept, in unity. This recommendation of method, apart from the introduction section which emphasizes the goal and content of the thesis comprises of six main chapters and their annexes. In the first section; city forming and city concept have been considered in general and activity of human being around the cities and also the evalution of cities have been briefly observed. Within this historical period, the buildings, structures and the work they formed in line with the traditions and cultures of the sattled commu nities, have been examined within the formation of historical sur roundings. It is seen that, the third class city areas (historical surroundings) which form the main subject of the thesis and theirVII classification has the character of an introduction. In the second section; the trends of progress, and the prob lems of the historical surrounding have been determined and the necessity of contemporary has been examined. These f oraations in the surrounding come out with wear and tear that happen in the group of buildings in cities. Wear of historical pieces and formations is the reflection of physical and functional wear to the present cons tructions as :a result of social differences. Getting very old or ruined which is the advance phase of tha physical wear, causes the destruction of historical surrounding. To prevent this, the necessity of contemporary technology has been emphasized and the type of this aplication analysed, the legal framework has been tried to be determenid. In the third section; to eliminate the surrounding problems already fixed up, the relations between the methods of passing from planning to application and the present characteristics, have been examined. The sources of finance have also been examined in addition to the present social characteristics and constructive needs affect the fundamental application, and it. is understood to be one of the important. incentives.Taking this characteristics into consideration the formation of buildings in Turkey and the methods used in application have been examined and a principle applicable method is. tried to be recommended. In the fourth section; the location of Tavşanlı Historical Site which is selected for examination and also the characteristics of the area have been examined. The whole characteristics of the area have been tried to be fixed through inquiries and questionaries. « In the fifth section; a new method has been recowended forVIII fixing the forms of constructions and their applicability has been examined trough the finding of third class historical areas. in the sixth section; there is a general evalution of the re sults of the thesis;