18. yüzyılda müzehhip ve ressam Ali Üsküdari; eserleri ve üslubu

Abstract

Ali Üsküdarî, 18. yüzyılın başından itibaren yaşamış ve eser vermiş, dönemin önemli sanatkârlarmdandır. Müzehhip olarak kağıt üzerine sayfa tezhipleri çalışmakla beraber, daha çok lake bezemeleri ve naturalist üslûpta yaptığı çiçek resimleriyle tanınmış bir sanatkardır. Doğum ve ölüm tarihleri ile hayatı hakkında hemen hiç bilgi bulunmayan Ali Üsküdarî'yi bize, bugün var olan imzalı eserleri tanıtmaktadır. Müzehhip ve çiçek ressamlığı yanında üstün bin lake ustası, aynı zamanda hattat ve mücellit olan sanatkâr, adından anlaşıldığı gibi Üsküdarlı 'dır ve İstanbul'da yaşamıştır. Saraya ve çevresine yakın olmuş, yaşadığı dönemin padişahları ve Saray ileri gelenleri için eserler meydana getirmiştir. Bugün müzelerde, özel koleksiyonlarda ve yurt dışmda olmak üzere bulunduğunu tespit ettiğimiz 31 eserinden ancak 18 tanesine ulaşmış bulunuyoruz. Çoğunluğu TSMK'de, diğerleri İÜK. ve KKSV.-EHA. koleksiyonunda bulunan bu eserler incelenmiş ve kataloga alınarak halinde açıklamaları yapılmıştır. Ali Üsküdarî'nin lake bezemeleri eserleri kâlemdan-kubur, yazı altlığı, cilt kapaklan ve ok yayları gibi farklı tür ve biçim eserler üzerinde görülmektedir. Sanatkâr daha çok lake bezemelerinde ve halkâr desenlerinde, 1 6. yüzyılda ortaya çıkan ve kullanılan saz üslûbunu, büyük bir ustalıkla yorumlamıştır. Altın ve renklerin kullanılmasında gösterdiği üstün fırça tekniği ile kendine özgü motif ve kompozisyonları, onun bu konuda yaratmış olduğu üslûbu belirtmektedir.II Ressamlık yönünü ise, çeşitli eserlerin sayfa süslemelerinde ve lake tezhiplerinde yar olan, değişik boyutlardaki naturalist çiçek resimleri sergilemektedir. Altının kullanılmadığı bu renkli resimler, ince çizgileri ve boyama tek tekniği ile Ali Üsküdarî'nin natüralizm anlayışını ortaya koyar.

Ali Üsküdarî, who lived and produced his works after the beginning of the 18th century, is one of the most significant artist of his period. Although mere exists no record of his life, we are only acquainted with him through his signed works present. Ali Üsküdarî is not only an illuminator, a flower illustrator and an expet an lacquered objects but also a superior calligrapher and bookbinder, As his name suggests, he lived in Üsküdara, a region in Istanbul, where he established close relationships with the people in the Palace and created works for them. Out of 3 1 works known to exist in various museums, private collections and abroad, only 18 of them are accessible at present. Most of them can be found in TSMK. and others in ÎÜK. and KKSV-EHA. collections, where they have been thoroughly examined, explained and catalogued. Ali Üsküdarî' s lacquered works take various forms such as quiver-shaped pen boxes, writing boards, coverings of bindings and bows for shooting arrows. Ali Üsküdarî superbly interpreted in his lacquered illuminations and ` halkâr` patterns, the `saz` the style which was created and used in the 16th century. His style can be determined not only by his brush technique applied in the way he uses gold and colour but also by his original motifs and compositions. In addition, he proves bis artistic sense through naturalistic flower illustrations of different sizes which can be observed in his illuminated book pages and lacquered illumunations. In these colourful illustrations, no gold is used, AsIV well as the beautifully drawn thin lines, his marvellous brush technique reveals Ali Üsküdarî's naturalistic point of view.