Antalya ili tarım alanlarındaki tarla faresi (Rodentia:Microtus guentheri) popülasyonları üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET ANTALYA İLİ TARIM ALANLARINDAKÎ TARLA FARESİ (RODENTIA: MICROTUS GUENTHERl) POPULASYONLARI ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR MUSTAFA YAVUZ Yüksek Lisans Tezi, Biyoloji Anabilim Dalı, Danışman : Prof Dr. Mehmet ÖZ Aralık 2002, 61 sayfa Bu çalışma, Antalya ili tarım alanlarında belirlenen lokalitelerde, Nisan 2000- Nisan 2002 yıllan arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın yapıldığı 24 lokaliteden sadece Yazır, Korkuteli, Sülekler, Alibeli, Akpınar ve Taşkesiği'ndeki tarım alanlarından Microtus guentheri (Danford ve Alston 1880) türüne ait toplam 57 (28 ŞŞ; 29 oo) örnek yakalanmış, türe ait ekolojik, etnolojik ve biyolojik özellikler kayıt edilmiştir. M. guentheri örneklerine tarım alanlarında, özellikle yonca ve buğday tarlaları ve bunlara komşu olan yol kenarlarında rastlanmıştır. 57 örneğin 26 (% 45.61)'sı tarım alanlarından, 25 (% 43.86)'i yol kenarlarından ve 6 (% 10.53)'sı meralardan yakalanmıştır. Yuvalarım genellikle 30°'den daha fazla eğimli tarım arazilerinin sürülmeyen kenar şeritlerine gramine vejetasyonu bulunan alanlara yaptıkları saptanmıştır. M. guentheri populasyonları tarafından yuva yapımı için tercih edilen araziye ait eğim dereceleri incelendiğinde; en fazla 31-60°' lik eğimli arazilerin tercih edildiği görülmüştür. Eğimin düşmesi ya da artması durumunda ise populasyon yoğunluğunun düşük olduğu saptanmıştır. Nitekim yakalanan örneklerin 35 (% 61.40)'i 31-60° 'lik eğimli alanlardan yakalanmıştır.İncelenen 9 yuvanın toprak yüzeyinde kapladığı alanın 45-105 m2 arasında değiştiği ve ortalama 76.5 m2 lik bir alana sahip olduğu belirlenmiştir. Yuvalarda bulunan bazı odalarda tahıl başaklan, yeşil otlar ve bitki parçalan depo edildiği saptanmıştır. Populasyonların Mart-Eylül aylarında daha yoğun ve aktif olmalarına rağmen, Eylül-Şubat aylarında ise oldukça pasif oldukları gözlenmiştir. Tahıl tarımının az yapıldığı bölgelerde (Korkuteli, Yazır, Sülekler) daha çok bitkilerin yeşil ve taze kısımlan ile beslenmeyi tercih ettikleri, tahıl tarımının yoğun olduğu bölgelerde ise (Alibeli, Akpınar, Taşkesiği) ekseriyetle tahıl tohumlan ile beslendikleri, ayrıca bu genel diyetin yanında düşük oranlarda da olsa diğer materyalleri (kök, yumru vb.) de tükettikleri belirlenmiştir. Gloger-Alle kuramına uygun olarak; 1600 m.'nin üzerinde bulunan Alibeli, Akpınar ve Taşkesiği'nden yakalanmış 44 örneğin kulak ve kuyruk uzunluklarının ortalama değerleri diğer üç lokalitedeki aynı yaş gurubundaki örneklere ait ortalama değerlerden daha düşük olduğu bulunmuştur. Mart ve Nisan aylarında daha yoğun olmak üzere örneklerin çoğunda ektoparazit yumurtalarına rastlanmıştır. Çalışma sonunda tarla fareleri ile mücadele yöntemleri fayda zarar ilişkisi bakımından değerlendirilmiş, kullanılan yöntemlerin hedef organizmalara ve hedef olmayan organizmalara etkileri tartışılmıştır. ANAHTAR KEIİMELER: Microtus guentheri, Antalya tarım alanları, ekoloji, davranış ve mücadele JÜRİ: Prof. Dr. Mehmet ÖZ (Danışman) /^ Prof. Dr. Ramazan İKİZ Prof. Dr. Ali ERDOĞAN

ABSTRACT RESEARCH ON VOLE (ROBENTIA: MICROTUS GUENTHERI) POPULATIONS IN THE AGRICULTURAL ZONES of THE ANTALYA REGION MUSTAFA YAVUZ M.Sc. in Biology Adviser: Prof Dr. Mehmet ÖZ December 2002, 61 pages This study was carried out in the agricultural zones of the Antalya region, `between April 2000 and April 2002. Of the 24 locationsin which research was conducted, only in six locations (Yazır, Korkuteli, Sülekler, Alibeli, Akpmar and Taşkesiği) a total of 57 specimens of Microtus guentheti (Danford and Alston 1880,28 ÇŞ; 29 S3, were trapped. Their ecological, ethological and biological characteristics were then recorded. Specimens of M guentheri were observed in the agricultural zones, especially the clover and wheat fields. Of 57 specimens, 26 (% 45. 61) were trapped in agricultural areas, 25 (% 43. 86) on road sides and 6(10. 53) in pastures. Burrows were generally observed on unploughed, graminaceus banks with a slope of more than 30°. M. guentheri populations prefer areas with a slope of 31-60°. With a decrease or increase in the slope, the population density was seen decrease. 35 (61. 40) specimens were trapped in the areas a 31-60° slope. They have sphere of opened all of the 9 burrows dust 45-105 m2 and average 76,5 mz were determined. In the burrows, were kept wheat grains, fresh grass and pieces of some plants, storage rooms were observed. IllAlthough Microtus guentheri populations were dense and active in March- September, they were considerably passive in October-February. It has been observed that M guentheri feed on shoots and green parts of plants in areas with few wheat fields (Yazır, Korkuteli, Sülekler, Alibeli, Akpmar and Taşkesiği) and feed on wheat grain in intensive wheat farming areas. In addition to their standart diet they consume lower omounts of other foods (roots, nodules etc.) In agreement with the Gloger-Alle theory, it was found that the average ear and tail length of 44 specimens trapped in Alibeli, Akpinar and Taşkesiği, which have an altitude of over 1600 m., were lower than those of the specimens of the same age groups in the other three locations. Ectoparasites were observed on most species,with a higher density in March and April. At the and of the study, the costs and benefits of voles and their control strategies were evaluated. The methods generally used for targeted and non-targeted organism were discussed. KEY WORDS: Microtus guentheri, Agricultural areas of Antalya, ecology, behavior and control COMMITTEE: Prof Dr. Mehmet ÖZ (Adviser)7/^ Prof. Dr. Ramazan İKİZ Prof. Dr. Ali ERDO?AN iv