Ulusalcı mimarlık ve başkentte finans merkezi: Ankara İş Bankası genel müdürlüğü

Abstract

Tez çalışması, Türk mimarlığının modernleşme süreci içerisindeki ilk aşaması olarak kabul edilen ulusalcı akımın son yapılarından Türkiye İş Bankası Genel Merkezi yapısının mimari özelliklerini ve yeraldığı kentsel mekan olan Bankalar Caddesi'ni, ekonomi ve ulusalcılık bağlamlarında değerlendirmeyi amaçlamaktadır.19.yüzyıl ortalarından başlayarak Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomisinin çöküş sürecine paralel olarak İmparatorluk topraklarına giren yabancı sermaye ve bankalar, yapılarını Galata'da Bankalar Caddesi olarak anılacak cadde üzerinde gerçekleştirmişlerdir. Cadde üzerinde yeralan yapılara kimliklerini veren üslup, kaynağı Avrupa olan canlandırmacılık esasına dayalı Neo-klasik üsluptur. Neo-klasisizm anlayışı 19.yüzyıl boyunca İmparatorluk yapılarına da biçim vermiştir.20.yüzyıl başlarından itibaren İmparatorluk topraklarında yükselen ulusalcı düşünceler ulusal ve bağımsız bir ekonominin kurulması yönünde bir sürecin başlamasına vesile olur. Mimaride ulusalcı üslubun ortaya çıkması da bu dönemde gerçekleşir.Giulio Mongeri, I.Dünya Savaşı'nın ardından modern bir ulus devlet olarak kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin finans merkezi Bankalar Caddesi'nde gerçekleştirdiği finans yapılarıyla, Cadde'ye ulusalcı bir görüntü kazandıran mimar olmuştur.Türkiye'nin ilk özel bankası olma özelliğini taşıyan Türkiye İş Bankası'nın genel merkez yapısı, ulusalcı değerlerin ve bağımsız ekonominin temsil edildiği bir kentsel mekan olan Bankalar Caddesi'nin kuzeydoğu ucuna, tarihsel önem taşıyan bir noktaya, Hakimiyet-i Milliye (Ulus) Meydanı'na konumlanarak Cumhuriyet yönetiminin ideolojisiyle bütünleşir. Yapı ulusalcı üslupta gerçekleştirilmiş özgün bir yapıt olarak ortaya çıkmaktadır.

This thesis work focuses on the evaluation of Türkiye İş Bankası Headquarters building, one of the latest buildings of nationalist movement which is accepted as the first step towards modernization in Turkish architecture, in terms of its architectural features together with its location in the urban place of Bankalar Street in context of economy and nationalism.Starting from the middle of 19th century parallel to the financial decline of Ottoman Empire, the foreign banks and funds incoming to the Empire?s economy, implement their structural buildings on a street in Galata, later to be mentioned as Bankalar Street. The style which gave the identity to the buildings on the street, is the Neo-classical style based on revivalism, which is originated in Europe. Throughout the 19th century Neo-classical concept also gave form to the imperial buildings.From the start of 20th century the increasing nationalist opinions in the Empire conduce to start a period of establishing a national and independent economy. The emergence of nationalist style in architecture also takes place in this period.Giulio Mongeri, with his achievements of financial buildings on Bankalar Street which is the financial center of Turkish Republic founded after the 1st World War as a nation state, was the architect who gave the street a nationalist character.Türkiye İş Bankası headquarters which was the first private bank of Turkey was constructed on Ulus (Hakimiyet-i Milliye) Square at the north corner of the Bankalar Street which represents the nationalist assets and independent economy, on a spot that has a historical importance and by this way integrates with the ideology of the Republic governance. The building emerges as a unique structure which was effectuated in nationalist style.