Hava ve yer araçlarının arayüz tasarımının eniyilenmesi

Abstract

Bir sistemle kullanıcı arasındaki iletişim arayüzler vasıtası ile sağlanır. İnsan-makine ya da sistem etkileşiminde operatör hatalarının önlenebilmesi için kullanıcı-dostu arayüzler tasarlanmalıdır. Bu tezde arayüz tasarım problemi Nitel ?İnsan Faktörü, Ergonomi, Tasarım Kriterleri, Kullanılabilirlik, vb.? ve Nicel ?AHP, ANP, Bulanık PROMETHEE, ÇKKV, vb.? açıdan kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiştir. Çeşitli modeller ?KAP, STYP, vb? incelenmiş ve ?Göreceli Yerleşke Optimizasyonu Modeli ve Aşamalı Çözüm Yaklaşımı? geliştirilerek uygulanmıştır. Sonuçta hava araçları için ?Nitel, Nicel, Birleşik, Göreceli? arayüz tasarımları elde edilmiştir.Nitel ve Nicel yaklaşımların farklı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Kullanıcı memnuniyet kriterlerine göre iki yaklaşım sonuçlarının birleştirilmesiyle elde edilen ?Birleşik Tasarım?ın daha kullanılabilir olacağını önerilmektedir. Bu hipotezimizi test etmek için ANP ve F-PROMETHEE yöntemiyle ?en kullanıcı-dostu arayüz? sıralaması (1) Birleşik, (2) Nicel, (3) Nitel tasarımlar şeklinde belirlenmiştir. Sonuçlar hipotezimizi desteklemektedir.Ayrıca arayüz yerleşke optimizasyonunda kullanılabilecek yeni bir model geliştirilmiştir. Nesneler arasındaki akış değerlerinin yanında nesnelerin birbirlerinden etkileşimleri nedeniyle birbirlerine ?göre? muhtemel konumları; ?Görece Kısıtları? da modele eklenerek yerleşke problemleri daha gerçekçi bir şekilde çözülebilir.?Aşamalı Yöntem?de ise nesne kümelerine göre yerleşke problemi her bir küme için sırayla çözülür. Bilinmeyen sayısı fazla olan orjinal problemi çözmek yerine, kümeleme algortimalarıyla bilinmeyen sayısının daha az olduğu problemler oluşturulabilir. Optimum çözümün bulunarak çözüme kısa sürede ulaşılması yöntemlerimizin etkinliğini ortaya koymuştur.Öznel değerlendirmelere dayanan literatürdeki kullanılabilirlik değerlendirme ve tasarım yöntemlerinin aksine, yöntemlerimizle tasarımda subjektiflikten uzaklaşılarak daha nesnel sonuçlar elde edilebilir, çünkü geliştirip uyguladığımız tüm yöntemler analitik esaslara dayanmaktadır.Anahtar Kelimeler : Arayüz Tasarımı, İnsan Faktörü, Yerleşke Modelleri, ANP, F-PROMETHEE, ÇKKV, STYP.

The dialogue between the operator and any system is provided by an interface. To prevent human error in human-machine-system interractions user-friendly interfaces must be designed. In this thesis, interface design problem is evaluated comprehensively from qualitative ?Human Factors, Ergonomy, Design Criteria, Usability, etc.? and quantitative ?AHP, ANP, F-PROMETHEE, MCDM, etc.? aspects. Various models ?QAP, CFL, etc.? are studied and ?Relative Layout Optimization Model and Sequential Approach? are developed. Finally ?Qualitative, Quantitative, Unified, Relative ? interfaces were gained.Qualitative and quantitative approaches have different advantages and drawbacks. We proposed that ?Unified Design? gained by combining results from two approaches will be more user-friendly. To test this hypothesis, ?the most useful interface design? ranking is determined as (1) Unified, (2) Quantitative and (3) Qualitative Interface Designs. Results corroborated our hypothesis.Furthermore an interface layout design model is developed. Besides to flow values, interractions between the items may affect locations relatively. By including ?Relative Criteria? constraints, layout problems can be solved in a more realistic manner.In the ?Sequential Approach? layout problem is sequentially solved for every cluster. Rather than solving the original problem of many unknown variables, small size problems are constituted by clustering algorithms. Reaching the optimality in a short time reveals the effectiveness of our methods.Contrary to subjectivity of usability evaluation and design techniques in the literature, more objective results can be gained with our approaches, because the methods we have developed and applied are all analytical.Key Words : Interface Design, Human Factors, Layout Models, ANP, F-PROMETHEE, MCDM, CFL.