Ankara Yahudi Mahallesi Birlik Sokak ta bulunan Ankara Sinagogu ile Albukrek ve Araf konutlarının 19.yy Osmanlı batılılaşması bağlamında incelenmesi

Abstract

Avrupa?da 18. yüzyılın sonunda Sanayi Devrimi ile başlayan reformist hareketler, farklı etnik kökenlere sahip toplulukların yönetici halkla eşit haklara sahip olması ile sonuçlanmıştır. Aynı dönemde Avrupa?ya denk bir gelişimin gözlenemediği Osmanlı Devleti?nde ise; Batı?nın baskısından çok devletin kendi iç dinamiklerinin zorunlu kıldığı, geleneğin yanında batılı modellerin tercih edildiğiBatılılaşma olgusu ortaya çıkmıştır. Pazar arayışında olan Avrupa?nın gerileyen Osmanlı?nın iç işlerine karışabilmek için öne sürdüğü eşitlik ilkesi, yayınlanan fermanlar ile uygulanmaya başlamış ve zaten Millet Sistemi ile özerk olarak yaşayan azınlık gruplar Müslümanlar ile eş haklara sahip olmuştur. Bu bağlamda 19. yüzyıl, Avrupa ve Osmanlı?da azınlık olarak yaşayan Yahudilerin, kazandıkları hakları mimari alanda da ifade edebilecekleri önemli bir dönem olmuştur. Çalışmanın amacı, Batılılaşma olgusu ile değişen sosyo-ekonomik, kültürel ve demografik verilerin mekana olan yansımalarının, 19. yüzyılda yapılan Ankara Sinagogu ile karşısındaki Araf ve Albukrek konutları üzerinden okumaları yapılarak, Ankara?da yaşayan Yahudi Cemaatinin Osmanlı Batılılaşması veya Batılı etkenlere karşı nerede konumlandığının tespit edilmesi olmuştur. Bu bağlamda çalışma kapsamında, tarihsel bir süreklilik içerisinde tanımlanan Yahudi Kimliği ile sınıflandırılan Yahudi Mimarlığının oluşturduğu genel çerçevede Ankara Sinagogu ve karşısındaki konutlar, Osmanlı ve Batı?daki örnekler ile karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Tez çalışmasında sonuç olarak, 19. yüzyıl sonunda Ankara?da yaşayan Yahudi cemaatine ait mimari eserlerde, kentle kurulan ilişki, cephe düzeni ve bezeme özellikleriyle batı etkisinin; koruduğu mekânsal nitelikler ve mekân örgütlenmesi ile gelenekçi bir tutumun varlığı tespit edilmiştir. Ankara Yahudilerinin bu tutumu, hızla Batılılaşan diğer gayrimüslim toplulukların tavrından farklılaşmakta ve Osmanlı?nın daha çok Müslüman tebaası için geçerli olan ihtiyatlı batılılaşma olgusuna yakın bir duruş sergilediğine işaret etmektedir.

The Reformist movements that began with the Industrial Revolution in Europe at the end of the 18th century resulted in ethnically diverse communities having equal rights as the native population. In the same period, a new approach called Westernization emerged within the Ottoman Empire that used Western models with traditional aspects. This approach was shaped by its own internal dynamics along with the pressures imposed by the West. The search for new markets led Europe to interfere with the internal affairs of the Ottoman Empire, through the principle of equality. The minority groups in Ottoman Empire were already living autonomously within the `National System?. They gained equal rights as the Muslims by the rescripts promulgated in the 19th century. Within this context, 19th century is a significant era in which, the Jews who lived as a minority in both Europe and Ottoman Empire acquired their civil rights and expressed them in the field of architecture. The purpose of this study is to define the impact of Westernization based on the socio-economic, cultural and demographic data by the architectural readings done in the Jewish Quarter of Ankara. It is focused on the Ankara Synagogue and the Araf and Albukrek houses across it. The aim is to position the Jewish community that lived in Ankara and understand whether they were influenced by the Ottoman Westernization or by direct Western impacts. The Ankara Synagogue and the houses were evaluated by comparing them to the examples found in the Ottoman Empire and the West. The evaluation was conducted within the overall context of the Jewish architecture defined by the Jewish Identity that is classified within the historical continuity. This thesis, ultimately points out that the Jewish community who lived in Ankara shows a western influence in its relationship with the city, façade layout and adornment. It also shows a traditional approach the maintained organization of space and spatial qualities. This attitude of the Jews of Ankara presents a differentiating stance from other rapidly Westernized non-Muslim communities. However a similar stance with the Muslims who act more cautiously towards the Western impacts was observed.