Çığ sayısal modeli uygulaması: Uzungöl-dorinori uygulaması

Abstract

Ülkemizde özellikle 1990'lı yılarda yaşanan büyük çığ felaketleri ile çığ'ın zararlı etkileri bir kez daha hatırlanmıştır. Bu nedenle konu ile ilgili kamu kurumları ve üniversiteler çalışmalar başlatmışlardır. Fakat bu çalışmalar özellikle Avrupa'da çığ problemi yaşayan ülkelerdeki uygulamaların araştırılması ile sınırlı kalmıştır. Bundan dolayı bu tez kapsamında ülkemizde seçilen bir pilot bölge için sayısal çığ modeli uygulaması gerçekleştirilmek istenmiştir. Bu amacı gerçekleştirmek için 1992 yılında can ve mal kayıplarının meydana geldiği Trabzon İlinin Çaykara İlçesine bağlı Uzungöl Beldesinde bulunan Dorinori çığ hattı uygulama alanı olarak seçilmiştir. İsviçre'de bulunan SLF (Institute for Snow and Avalanche Research) Merkezinde geliştirilmiş olan ve birçok ülkede kullanılan AVAL-1D Çığ Dinamik Modeli kullanılarak seçilen uygulama alanında oluşmuş bir çığ örneğinde simülasyon gerçekleştirilmiştir. Model, çığ akış ekseni boyunca süreklilik ve momentum denklemlerini sayısal yöntemler ile çözmektedir. Program tarafından istenen girdi verileri bu tez içerisinde ayrıntıları ile açıklanmıştır. Program çıktı olarak çığ hızını, basıncını ve durma mesafesini sağlamaktadır. Modelin sonuçları 1992 yılında yaşanan Uzungöl-Dorinori örneğindeki ölçümler ile karşılaştırılmıştır. Model sonuçları ile ölçümlerin uyumlu olduğu belirlenmiş, uygulama alanı için seçilebilecek sürtünme değerlerinin aralıkları tespit edilmiştir. Modelde kullanılan sürtünme parametrelerinin (μ ve ξ) Türkiye'deki iklim ve arazi şartları açısından değerlendirilerek modelde önerilen değerlerle kıyaslaması için yeni çalışmalar yapılması gerekmektedir.

Fatal avalanches especially in the 1990s come out with the harmful effects once again occurred in our country. Therefore, the relevant govermental institutions and universities have initiated some studies. But these studies have been limited to search what kind of solution exists in European countries faced with avalanche problem. Hence, the scope of this thesis is to carry out an avalanche model study in our country for a selected pilot area. Uzungöl-Dorinori which is located in Trabzon-Çaykara province has been selected as a case study area. A fatal avalanche occured in the selected area in 1992. AVAL-1D avalanche program which was developed by SLF (Institute for Snow and Avalanche Research) Avalanche Research Center in Switzerland and used in many countries, was performed for Uzungöl-Dorinori case study. Model solves the continuity and the momentum equations along the avalanche flow axis using the numerical methods. The input data required by the program are described in detail in this thesis. As outputs, the program provides avalanche velocity, pressure and run-out distance. The model's results were compared with the measurements experienced in 1992 on case study area. It was concluded that the model results with the measurements are consistent. Also it was found that the ranges of the friction values were determined from the outputs of the program. However, it should be noted that new research studies must be performed to validate the parameters (μ and ξ) used in the model in respect of Turkey climatic conditions.