İstanbul metropolündeki atmosferik polibromlu difenil eter (PBDE) düzeylerinin incelenmesi

Abstract

Kalıcı organik kirleticiler (KOK) doğada uzun süre bozunmadan kalabilen veyaçok yavaş bozunan ve canlılar üzerinde toksik etkileri olan kimyasal maddelerdir.Polibromlu difenil eterler (PBDE); tüketici ürünlerinin yangına/tutuşmayadayanıklılığını arttırmak amacı ile alev geciktirici olarak kullanılan kimyasallardır. Buçalışma kapsamında ticari karışımlarının kullanımı ve üretimi 2009 yılında StockholmSözleşmesi kapsamında yasaklanan PBDE bileşiklerinin İstanbul dış ortam havasındakiseviyeleri araştırılmıştır. Bu amaçla, yüksek hacimli aktif hava örnekleme cihazı ileİstanbul'da yer alan kentsel (Beşiktaş) ve kırsal (Beykoz) bir alınan gaz faz ve partikülfaz hava örnekleri laboratuvar şartlarında ekstraksiyon deriştirme işlemi ve temizlemeişlemlerinden geçirildikten sonra GC-MS ile toplam 14 PBDE kongeneri analizedilmiştir. Analizler sonucunda kentsel alanda gaz ve partikül fazdaki Σ14 PBDEbileşiğinin konsantrasyon değerleri tayin sınırı ile 59,8 pg/m3 aralığında iken budeğerler kırsal alan için 2,55-70,4 pg/m3 aralığında değişmektedir. Gaz fazda partikülfaza oranla PBDE bileşiklerinin daha baskın olmakla birlikte her iki alanın da muhtemelkirletici kaynaklardan benzer şekilde etkilendiği gözlenmiştir. Çalışma sonuçları,İstanbul ilinde `kırsal` alan olarak nitelendirilen bir bölgede dahi kentsel bir alandagözlenen PBDE kimyasallarına benzer profil ve seviyelerde rastlanabildiğini, bu daateşe mukavemeti artırmak amacı ile tüketici ürünleri bünyesine eklenen bukimyasalların tüketiciler tarafından kullanıldıkları her alanda belirlenebilir düzeylereerişebildiğini göstermektedir. İstanbul'da belirlenen PBDE seviyeleri dünyanın farklımetropollerinde yapılan çalışmalarda belirlenen kirletici seviyelerine göre dahadüşüktür. Çalışma, İstanbul ilinde PBDE'ler üzerine yapılan ilk çalışma olup, bundansonra İstanbul ilinde veya ülkemizin diğer bölgelerinde kentsel ve kırsal alanlardayapılacak olan çalışmalar için öncü nitelikte olması ve bir altlık oluşturması bakımındanönemlidir.

Persistent organic pollutants (POPs) are a group of chemicals that resist todegradation or degraded slowly in the environment. Polybrominated diphenyl ethers(PBDEs) are brominated chemicals used as a flame reterdant to increase the durabilityof consumer products to ignition. In this study, ambient air concentrations of PBDEs ,that the usage and production banned in 2009 under Stockholm Convention. For thispurpose active air samples were collected in an urban (Besiktas) and background(Beykoz) location in Istanbul and PBDEs were investigated in gas and particulate phase.Samples were soxhlet extracted concentrated cleaned up and Σ14 PBDE congeners wereanlyzed using GC-MS. The total of gas and particulate phase concentrations at urbansiteand rural ranged from tsa-59.8 pg/m3 and 2.55-70.4 pg/m3 respectively. Gas phaseconcentrations are higher than particulate phase concentrations, however congenerpatterns indicate that both locations are affected by the similar sources. Results of thestudy showed that, concentrations and congener profiles in backgournd area is evensimilar to these in urban area which means that such flame retardant chemicals inconsumer products are at detectable levels whereever consumers use them. Levelsdetected in Istanbul were lower compared to levels from other cities in the world.Current study is a pioneering study for the similar studies to be conducted in Istanbul inthe future or studies to be conducted in other cities of Turkey.