Aile eğitim programının evli kadınların eş tükenmişliği düzeyine etkisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından hazırlanan Aile Eğitim Programı'nın (AEP) (2.modülü olan `Evlilik ve Aile Hayatı` ve 3. modülü Aile Yaşam becerileri) evli kadınların eş tükenmişliği düzeyini etkileyip etkilemediği incelemektir. Araştırmada tam (gerçek) deneysel desende öntest sontest kontrol gruplu seçkisiz desen (the randomized pretest-posttest control group design) kullanılmıştır. Eğitim programının ardından izleme testi ile kalıcılık incelenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak Pines (1996) tarafından geliştirilen ve Türkçeye uyarlaması Çapri (2008) tarafından yapılan `Eş tükenmişlik ölçeği` kullanılmıştır. `Eş tükenmişlik ölçeği` nin sadece kadınlardan oluşan örneklemde kullanılabilmesi için araştırmacı tarafından güvenirlik ve geçerlik çalışması yapılmıştır.Araştırma 2011-2012 yılında KADEM'e (Konya Büyükşehir Belediyesi Aile Destek Merkezi) başvuran evli kadınlarla gerçekleştirilmiştir. Araştırma grubu oluştururken başvuru yapan 80 kadına ETÖ uygulanmıştır. Başvuru yapan kadınlara programın süresi, amacı, içeriği, yeri, günü ve saati hakkında bilgi verilmiştir. Başvurular arasında 19 kadın zaman kısıtlılığı gibi sebeplerden Aile Eğitim Programı (AEP)'na katılamayacağını bildirdiği için, 21 kadın ETÖ'den kritik değer olan 3'ün vialtında puan aldığı için elenmiştir. ETÖ'den 3 ve üzerinde puan alan, eğitime katılmaya gönüllü olan 40 kadından denek havuzu oluşturulmuştur. Denek havuzundan seçkisiz örnekleme yöntemi ile 20 kadın deneme grubuna, 20 kadın kontrol grubuna atanmıştır. Deneme grubuna Konya Çağdaş Aile Derneği'nin seminer salonunda 12 hafta boyunca AEP oturumları uygulanmıştır. Kontrol grubuna herhangi bir uygulama yapılmamıştır. Deney grubuna uygulanan eğitimde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile Eğitim Programı olan AEP'in önerdiği etkinlikler ile birlikte araştırmacı tarafından hazırlanan özgün etkinliklerde kullanılmıştır. Eğitimin ardından deneme ve kontrol grubuna son test olarak ETÖ uygulanmıştır. Son test uygulamasından 2 ay sonra ise ETÖ kullanılarak izleme testi yapılmış ve kalıcılık incelenmiştir.Araştırma verileri evrende normal dağılım göstermediği için non parametrik istatistiksel sınamalar kullanılmıştır. Deneme ve kontrol gruplarının ön test, son test ve izleme testinden elde edilen veriler, SPSS-WINDOWS 17.0 paket programıyla çözümlenmiş ve anlamlılık düzeyi .05 olarak alınmıştır. Deneme ve kontrol grupları arasında eş tükenmişliği puanları açısından anlamlı bir fark olup olmadığı MannWhitney U testi kullanılmıştır. Aile eğitim programının eş tükenmişliği üzerine olan etkilerini incelemek amacıyla ise 2 (Deneme-Kontrol grubu) X 3 (Öntest-Sontest-İzleme testi) grupların kendi içerisinde ön test ve son test, son test ve izleme testi puanlarının karşılaştırılmasında Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre şu sonuçlara ulaşılmıştır;1. Aile Eğitim Programı (Evlilik ve aile hayatı modülü ve Aile yaşam becerileri modülü) sonrası evli kadınların `eş tükenmişliği` puanları eğitim öncesi puanlarından anlamlı düzeyde düşüktür.2. Kontrol grubunun `eş tükenmişliği` ön test puanları ile son test puanları arasında değişim gözlenmemiştir.vii3. Deneme ve kontrol gruplarının Aile Eğitim Programı (Evlilik ve aile hayatı modülü ve Aile yaşam becerileri modülü) sonrası ön test-son test fark puanları incelendiğinde deneme grubu lehine anlamlı düzeyde farklılık gözlenmiştir.4. Deneme grubuna programın tamamlanmasının ardından 2 ay sonra uygulanan eş tükenmişliği izleme testi puanları ile son test puanları arasında farklılık gözlenmemiştir. Uygulanan programın etkisi 2 ay boyunca devam etmiştir.5. Hiçbir uygulama yapılmayan kontrol grubunun eş tükenmişliği izleme testi puanları son test puanlarından farklılaşmamıştır. Eş tükenmişliği değişkeni açısından müdahale edilmeyen kontrol grubunda herhangi bir iyileşme gözlenmemiştir.Sonuçlar özetlenecek olursa Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından hazırlanan Aile Eğitim Programı (AEP) (2.modülü olan `Evlilik ve Aile Hayatı` ve 3. modülü Aile Yaşam becerileri) evli kadınların eş tükenmişliği üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Program, kadınların eş tükenmişliği düzeylerinin azalmasında etkilidir. Bu etki en az 2 ay süresince devam etmektedir.Anahtar Kelimeler: Aile Eğitim Programı, Eş Tükenmişliği, Evli Kadınlar, Evlilik

The aim of the study was to assess whether or not Family Education Program (FEP) (The 2nd module: `Marriage and Family Life` and the 3rd module: Family Life Skills) designed by Ministry of Family and Social Policies affected female spouses' couple burnout level. The study was conducted in true experimental design with in randomized pretest-posttest control group. After the education program, retention was assessed using follow up tests. For the data collection; `Couple Burnout Measure (CBM)` developed by Pines (1996) and adapted into Turkish by Çapri (2008) was used. Validity and reliability tests were performed by the researcher so that `Couple Burnout Measure` could be used for the sample made up only by female spouses.The study was conducted with female spouses who came to Family Support Center of Konya Metropolitan Municipality (KADEM) between 2011 and 2012. 80 female spouses who came to the center were administered CBM while the study sample was made up and they were informed of the duration, aim, content, place, date and hour of the program. 19 female spouses did not participate in the study due to such reasons as time limitation and 21 female spouses were excluded from the study because they get lower scores than 3 from CBM. Subject pool was made out of 40 female spouses who got higher scores than 3 from CBM and were voluntary. 20 ixof them were randomly assigned to the experimental group while other 20 to the control group.The experimental group received FEP at the seminar hall of Konya Modern Family Association for 12 weeks. The control group received no program. In the education program, the activities of FEP designed by Ministry of Family and Social Policies and special activities prepared by the researcher were given. After the education, CBM was administered to the experimental group and the control group as post-test. Two months later after the post-test, a follow-up test was administered using CBM and retention was tested. Non parametric statistical tests were used because the data did not follow a normal distribution in the population. The data obtained in the pre-test, post-test and follow-up test of the experimental group and the control group were analyzed using SPSS-WINDOWS 17.0 package software. Level of significance was set at 0.05.Mann-Whitney U test was used to discover whether or not there were significant differences in the couple burnout scores of the experimental group and the control group. So that the effect of education program on couple burnout could be examined; Wilcoxon signed ranks test was used to compare the scores obtained in the pre-test, post-test and follow-up test by the groups as 2 (Experimental-Control group) X 3 (pre-test, post-test and follow-up).The following results were obtained according to the study findings:1. After Family Education Program (FEP) (The 2nd module: `Marriage and Family Life` and the 3rd module: Family Life Skills); burnout scores of the female spouses were significantly lower than the scores before the program. 2. No difference was observed between the scores of pre-test and post-test among the control group.3. When the difference between the scores of pre-test and post-test obtained by the control group and the experimental group after Family Education Program (FEP) (The 2nd module: `Marriage and Family Life` and the 3rd module: Family Life Skills) was analyzed; there was a significant difference on behalf of the experimental group.x4. No difference was observed between the scores obtained in the follow-up test administered two months later and post-test among the experimental group. The effect of the program lasted for two months. 5. The follow-up scores of the control group which did not receive any intervention did not differ from the scores of the post-test. No improvement was observed in the control group.In summary, Family Education Program (FEP) (The 2nd module: `Marriage and Family Life` and the 3rd module: Family Life Skills) designed by Ministry of Family and Social Policies had positive effects upon female spouses' burnout level. It was effective in reducing female spouses' burnout level and the effect lasted at least for two months. Keywords: Family Education Program, Couple Burnout, Female Spouses, Marriage