İlköğretim ikinci kademede çevre sorunları tutum ölçeği geliştirme: Geçerlik ve güvenirlik çalışması

Abstract

Bu çalışmanın amacı, çevre sorunları tutum ölçeği geliştirerek ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumlarını belirlemek ve çevre sorunlarına yönelik tutumlarını farklı değişkenlere göre karşılaştırmaktır. Araştırmanın çalışma grubunu 2014-2015 eğitim öğretim yılında Konya ilinde bulunan farklı resmi okulların 5, 6, 7 ve 8. sınıflarında öğrenim gören 315 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmacı tarafından geliştirilen `Çevre Sorunları Tutum Ölçeği` nicel araştırma yönteminin kullanıldığı tarama modeline göre yapılmış bir çalışmadır. Çevre sorunları tutum ölçeği, çevre okur-yazarlığı, önem, davranış ve bilgi olmak üzere dört boyutlu olarak tasarlanmış ve toplam 30 madde hazırlanmıştır. Bu maddelerin yapı geçerliliği için açımlayıcı faktör analizi yapılmış ve çevre sorunları tutum ölçeği 20 maddeye indirilmiştir. Daha sonra doğrulayıcı faktör analizi yapılmış, doğrulayıcı faktör analizi ile faktörler arasındaki ilişkiler incelenmiş ve uyum iyiliği istatistikleri ile ölçek test edilmiştir.Demografik değişkenler incelediğinde, ankete katılanların %67,9'u erkek, %32,1'i ise kız öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunun %26,3'ü 5. sınıf, %13,7'si 6. sınıf, %25,7'si 7. sınıf, %34,3'ü 8. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Anne ve baba eğitim düzeylerine bakıldığında uygulamamıza katılan öğrencilerin babalarının, %28,3'ünün ilkokul mezunu, %21,6'sının ortaokul mezunu, %27'sinin lise mezunu, %16,2'sinin ise lisans mezunu ve %7'sinin yüksek lisans mezunu olduğu görülmüştür. Annelerinin ise %47,6'sının ilkokul mezunu, %28,3'ünün ortaokul mezunu, %14,9'unun lise mezunu, %7,6'sının lisans mezunu ve %1,6'sının yüksek lisans mezunu olduğu görülmüştür.Analiz öncesinde yapılan güvenirlik çalışmalarında, 30 maddelik çevre sorunları tutum ölçeğinin Cronbach's Alpha değeri 0,767 olarak bulunmuştur. Yapılan analizler sonucunda 20 maddelik çevre sorunları tutum ölçeğinin güvenirlik analizinde Cronbach's Alpha değeri 0,64 olarak bulunmuştur.Elde edilen verilerin faktör analizine uygun olup olmadığını belirlemek için KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) katsayısı ve Barlett Sphericity Testi kullanılmaktadır. Araştırmadan elde edilen verilerin faktör analizine uygunluğunu belirlemek için yapılan ön analiz çalışmaları neticesinde; KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) (Örneklem Hacmi Uygunluğu Ölçümü) değeri 0,784 olup, Barlett Sphericity Testi (Barlett Bütünlük Testi) sonucu da anlamlı bulunmuştur (p<0,05). Ki kare değerinin 1612,785; Df'nin 435 olması verilerin faktör analizine uygunluğunu göstermektedir.Faktör analizi ile 20 maddeye indirilen ölçekte, doğrulayıcı faktör analizi ile kurulan modellerin verilere uyumu incelenmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi kapsamında, χ2/df (ki-kare/serbestlik derecesi) değeri 1,61 olarak bulunmuştur. Bu sonuç modelin iyi uyuma sahip olduğunu göstermektedir. Modelin RMSEA değerinin 0,044; GFI değerinin 0,92; AGFI değerinin 0,90; RMR değerinin 0,11; SRMR değerinin 0,063; NFI değerinin 0,87; IFI değerinin 0,89; NNFI değerinin 0,87 ve CFI değerinin 0,89 olduğu görülmektedir.İlköğretim ikinci kademe öğrencilerine uygulanan geçerlik ve güvenirlik analizleri sonucunda ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevre okur-yazarı olduğu, çevre sorunlarını önemsediği, çevre sorunlarını davranış haline getirdiği ancak çevre sorunları konusunda bilgi düzeylerinin yeterli olmadığı ortaya çıkmıştır. Ölçeğin tamamı dikkate alındığında ise öğrencilerin genel anlamda çevre sorunlarına karşı duyarlı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevre sorunları tutum ölçeği çeşitli değişkenlere bağlı olarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre çevre sorunlarına karşı daha duyarlı olduğu gözlemlenmiştir. Öğrenci kademeleri dikkate alındığında 6. sınıf öğrencilerinin genel anlamda diğer kademelerde okuyan öğrencilere göre görüş ve tutumlarının daha anlamlı olduğu belirlenmiştir. Analiz sonucunda baba eğitimi lisans mezunu olan öğrencilerin diğer baba eğitim kademelerinde olan öğrencilere göre görüş ve tutumlarının daha anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin anne eğitimleri dikkate alındığında ise anne eğitimlerinin, öğrencilerin görüş ve tutumlarını etkilemediği elde edilen verilerden anlaşılmaktadır.Anahtar kelimeler: Çevre sorunları, İlköğretim, Tutum ölçeği, Geçerlik, Güvenirlik, Uyum modeli (LISREL)

The aim of this study is to determine their attitudes second level pupils in primary education have on environmental problems and to compare their attitudes towards environmental problems according to different variables by developing an environmental problems attitude scale.Population of the study for this research are 315 pupils who attend 5th, 6th, 7th and 8th grades in various state schools in the city of Konya during the school year of 2014-2015. The `Environmental Problems Attitude Scale` developed by the researcher is a study based on the screening model in which the quantitative research method is used. Environmental problems attitude scale is designed on four aspects which are environment literacy, importance, behavior and knowledge, and 30 items in total have been prepared. Exploratory factor analysis for the construct validity of these items had been conducted and environmental problems attitude scale has been reduced to 20 items. Then confirmatory factor analysis was done and with the confirmatory factor analysis the relationships among the factors were examined and the scale was tested with goodness of fit statistics.Analysis of demographic variables indicates that 67.9% of survey participants are males while 32.1% are female pupils. Population of the study is constituted of 26.3% 5th grade pupils, 13.7% 6th grade, 25.7% 7th grade, and 34.3% 8th grade pupils. Regarding the level of education of their parents, 28.3% of the fathers are primary education graduates, 21.6% secondary education graduates, 27% high school graduates, 16.2% bachelor's graduates, and 7% have master's degree. As to the mothers, 47.6% are primary school graduates, 28.3% secondary school graduates, 14.9% high school graduates, 7.6% bachelor's graduates and 1.6% have master's degree.Reliability tests conducted before the analysis had indicated a Cronbach's Alpha value of 0.767 for the 30-item environmental problems attitude scale. The reliability analyses for the 20-item environmental problems attitude scale had resulted in a Cronbach's Alpha value of 0.64.In order to determine whether the data obtained are appropriate for factor analysis, KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) coefficient and Barlett Sphericity Test have been used. As a result of these pre-analysis studies to determine the appropriateness of the data for factor analysis, Kaiser-Meyer-Olkin (Sample Size Compliance Measurement) value is 0.784 and the result of the Barlett Sphericity Test is meaningful (p<0,05). That Chi Square value is 1612.785 and Df is 435 indicates the appropriateness of the data for factor analysis.The appropriateness of the models which had been built on factor analysis to the data was examined in the scale which was reduced to 20 items with factor analysis. Within the scope of confirmatory factor analysis, χ2/df (chi-square/degree of freedom) value has been found to be 1.61. This result shows that the model has good concordance. The model's values are as follows: RMSEA value is 0.044; GFI value 0.92; AGFI value 0.90; RMR value 0.11; SRMR value 0.063; NFI value 0.87; IFI value 0.89; NNFI value 0.87 and CFI value 0.89.As a result of the validity and reliability analyses applied to second level pupils in primary education, it has been found that those pupils are environmentally literate, they attach importance to environmental problems and they adapt their behavior to environmental problems but their level of knowledge on environmental problems is not adequate. Considering the scale as a whole, it has been found that the pupils are sensitive to environmental problems in a general sense. Environmental problems attitude scale for second level pupils in primary education has also been evaluated on the basis of several other variables. As a result of these evaluations, it has been observed that female pupils are more sensitive to environmental problems than male pupils. When the grade levels of the pupils are taken into consideration, it has been identified that 6th grade pupils have more meaningful opinions and attitudes in the general sense that the pupils at other grades. The analysis has indicated that the pupils who have fathers with master's degrees have more meaningful opinions and attitudes than the pupils who have fathers with other education levels. When the education levels of the mothers are taken into consideration, the data shows that the education levels of the mothers do not affect the opinions and attitudes of the pupils.Keywords: Environmental problems, Primary education, Attitude scale, Validity, Reliability, Concordance model (LISREL)