Kamu yapım ihalelerinde yüklenici seçimi için alternatif bir yöntem önerisi

Abstract

İnşaat sektörü, rekabet ortamının yoğun olduğu, gelişen teknolojiyle beraber daha karmaşık ve kapsamlı projelerin gerçekleştirildiği, risklerin yüksek olduğu ve farklı uzmanlık alanlarını içeren bir sektördür. İnşaat sektörü gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık % 8'ini oluşturmaktadır. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelerle yüklenicisi tespit edilen yapım sözleşmeleri ise tüm inşaat sektörünün yaklaşık % 35-45'ini oluşturmaktadır. Dolayısıyla kamu, inşaat sektöründe en büyük işveren konumundadır. Bu işlerin kamuya maliyeti, zaman ve işin kalitesi gibi unsurlar Kamu İhale Kanunu'nda bulunan düzenlemelere göre belirlenmektedir. Kamu İhale Kanunu'na göre yapılan ihalelerde yakın zamana kadar geçerli, kabul edilen ve en düşük fiyatı teklif eden istekli üzerinde ihale bırakılmaktaydı. Ancak bu yöntem, idarenin istemiş olduğu kalitede ve süre içerisinde işlerin yüklenici tarafından yapılamamasına hatta sözleşmelerin fesih ile sonuçlanmasına sebep olmaktaydı. Bununla birlikte eserin teslimi sonrası oluşan maliyet önemli büyüklüklere ulaşmaktaydı. Teklif değerlendirme sürecine fiyat dışı unsurların da eklenmesiyle bu sorun aşılmaya çalışılmış olsa da fiyat dışı unsurların isteklilerin niteliklerini dikkate almaması nedeniyle bu uygulamada da istenilen amaca ulaşılamamıştır. Bu çalışmada Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan yapım işleri ihalelerinde, ihale üzerinde bırakılacak isteklinin belirlenmesi için yeterlik kriterlerinin de değerlendirmeye alındığı alternatif bir çok kriterli karar verme yöntemi önerilmiştir. İlk olarak Kanun'da bahsi geçen ve Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nde detayları verilen yeterlik kriterleri belirlenmiştir. Söz konusu yeterlik kriterlerinin tekliflerin değerlendirilmesindeki ağırlıklarının belirlenebilmesi için ikili karşılaştırmalardan oluşan ve konunun uzmanları tarafından değerlendirilen bir anket yapılmıştır. Daha sonra ihalelerde aranacak yeterlik kriterlerine göre 18 farklı senaryo oluşturulmuş ve anket sonuçları kullanılarak AHP (Analytic Hierarchy Process) ve Bulanık AHP yöntemleriyle her bir senaryoda her bir kriter için ağırlıklar belirlenmiştir. Elde edilen ağırlıklar, TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) yöntemine aktarılmıştır. TOPSIS uygulamalarında, sınır değerin altındaki isteklilerin, yaklaşık maliyetin üzerindeki isteklilerin ve aşırı yüksek yeterlik verilerinin değerlendirilmesine yönelik önerileri kapsayan 15 farklı uygulama önerilmiştir. Bu uygulamaların sonuçları dört farklı ihale için ayrı ayrı değerlendirilmiş ve öneriler sunulmuştur.

The construction sector is a sector with a high level of competition, where highly complex and comprehensive projects are implemented, risks are high, and which covers various expertise. Construction sector accounts for about 8% of gross domestic product. The construction contracts whose contractor are selected by the tenders made within the scope of Public Procurement Law No. 4734, constitutes around 35-45 % of the whole construction sector. Therefore, the public is the largest employer in the construction sector. Factors such as the cost to public, time and quality of work are determined according to the provisions of the Public Procurement Law. Until recently, in procurements according to PPL, the tenderer with valid and accepted bid and who offered the lowest price had been awarded the contract. However, this method resulted in failures of contractors in delivery of works in quality and time required by contracting authority even in termination of contracts. Besides, after the delivery of the work, the cost reached to significant quantities. Although this problem was tried to be overcome with the addition of non-price elements to the bid evaluation process, the desired goal could not be reached in this application since the non-price elements did not take into account the characteristics of the tenderers. In this study, an alternative Multi Criteria Decision Making method, which includes the qualification criteria for the determination of the tenderer who will be awarded the contract, is proposed to be applied in the construction works tenders under the scope of the PPL. Firstly, the qualification criteria given in the Law and detailed in the Implementation Regulation of the Construction Works Tenders have been determined. In order to determine the weight of these qualification criteria in the evaluation of tenders, a questionnaire consisting of paired comparisons and evaluated by the experts of the subject was conducted. Then, 18 different scenarios were formed according to the qualification criteria to be sought in the tenders and by using the survey results, the weights for each criterion in each scenario were determined by AHP (Analytic Hierarchy Process) and Fuzzy AHP methods. The weights obtained, were then transferred to TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) method. In TOPSIS applications, 15 different applications have been proposed, including proposals for the evaluation of the tenderers below the limit value, the tenderers who are above the approximate cost, and the excessively high qualification data. The results of these practices were evaluated separately for four different tenders and recommendations were submitted.