Türkiyenin helleborus türleri üzerinde morfolojik, anatomik, palinolojik ve sitolojik araştırmalar

Abstract

- 33 - ÖZET 1. Türkiyede rastlanan Helleborus türleri morfolojik, anatomik, palinolojik ve sitolojik olarak incelenmiştir. Ça lışmanın morfoloji ve sistematik bölümünde yurdumuzda bulun duğu saptanan 2 Helleborus türünün ayırım anahtarı ve 2 türün deskripsiyonu verilmiştir: Helleborus vesicarius Aucher ve H.orientalis Lam. Bunlardan Helleborus vesicarius endemik olup, Adana: Haruniye: Gölgediği mevkiinden, H.orientalis ise İstanbul: Sarıyer: Fatih ormanı ve Bolu: Abant gölü çevresinden toplan mıştır. 2. Çalışmanın anatomi bölümünde morfolojik olarak in celenen yukarıdaki 2 türün kök, gövde ve yaprak anatomileri üzerinde durulmuştur. İncelemeler kök, gövde ve yaprakların orta bölgelerinden alınan enine kesitler ile yaprakta alt ve üst epidermalara ait yüzeysel kesitleri kapsamaktadır. 3. Palinolojik araştırmalarda taze polen ile çalışıl mıştır. Polenler Wodehouse metodu ile taze, Asetoliz metodu ile de fosilize edilerek incelenmiştir. Üzerinde çalıştığımız Helleborus türlerinde polenlerin trikolpat olduğu saptanmış tır. Taze polen ve fosilize polenler üzerinde ölçmeler yapıl mıştır. İncelenen polenlerin trikolpat tipte olduğu bulunmuş, ekzin ornemantasyonu yönünden 2 tür arasında farklar olduğu- 34 görülmüş ve bu özelliklere dayanarak türleri ayırdetmek müm kün olabileceği saptanmıştır. Ayrıca her iki türe ait polen lerin Asetoliz ve Wodehouse metodları ile hazırlanmış olan preparat larından çekilmiş mikrof otoğraf lar ve L.O. analiz şe killeri eklenmiştir. 4. Helleborus türlerinde sitolojik araştırmalarda kro mozom sayımı kök uçlarında yapılmıştır. Örneklerin kromozom sayısı ve morfolojisi saptanmıştır. H.vesicarius ve H.orien- talis türlerinde mitotik kromozom sayısı 2n=32 olarak saptan mıştır. Her iki türde kromozom sayısı aynı bulunmasına karşı lık morfolojilerinde farklar görülmüştür. H.vesicarius1 un kar- yotipi; 1-5. ve 9-11. kromozom çiftleri metasentrik, 6-8. kro mozom çiftleri submetasentrik, 12-15. çiftler akrosentrik, 16. kromozom çifti ise telosentrik olarak saptanmıştır. 13. kromozom çiftinin kısa kolunda sekonder boğum vardır, 15. kromozom çifti ise her iki kısa kolunda da satellit taşımak tadır, birinin filamenti uzundur. Literatürde kayıtlı kromo zom sayısına rastlanmamıştır. H.orientalis1 in karyotipi; 1, 2 ve 8. kromozom çiftle ri metasentrik, 3-7 ve 9, 10. kromozom çiftleri submetasent rik, 11-13. kromozom çiftleri akrosentrik, 14-16. kromozom çiftleri telosentrikt ir. 10. submetasentrik kromozom çiftinde kısa kolun her ikisinde de satellit gözlenmiştir. Çiftlerden birinde satellit uzun bir filamente sahiptir. Literatürde ka yıtlı kromozom sayısı: 2n=32 dir (Langlet 1927).