Diyarbakır`da halkın yas tepkilerinin din adamlarınca yapılan gözlemleri ve modern yas kuramı ile karşılaştırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmamızda, bölgemizde çalışan imam-hatiplerin halkın yas tepkileri ve cenaze törenleri hakkındaki gözlem ve tecrübelerini öğrenmek, elde ettiğimiz verilerle modern yas kuramını kıyaslamayı amaçladık. Yaptığımız görüşmelerin teyp kayıtlarını tek tek dinleyip analiz ettik. Böylece bu konudaki genel yaklaşımı belirledik. Bu verilere göre; bölgemizde yas tepkileri, beklendiği şekilde kadınlarda daha fazla ve ani, beklenmedik ölümlerde en şiddetli tepkiler görülmektedir. Trafik kazaları da ani, beklenmedik ölüm olmakla birlikte çok daha kolay kabul edilmektedir. Bunun nedeni, kazaların tamamen kadere bağlanmış olmasıdır. Literatürde dinin yas üzerine birbirine zıt çeşitli etkileri olduğu bildirilmektedir. Çalışmamızda bulduğumuz sonuçlar; ölüm sonucu verilecek tepkiler ve yapılacak törenler hakkında dinin belirli kuralları olması ve bu konuda bilişsel yapının varlığı, ölümün kolay kabullenilmesine katkı sağlayacağı savını desteklemiştir. Yani bölgemizde dini inanç yas sürecini kolaylaştırmaktadır. Bölgemizde eş kaybından sonra erkeklerin en kısa sürede yeniden evlenmesi ve toplumun bunu desteklemesi yas sürecini olumlu etkiliyor görünmektedir. Buna karşın kadınların tamamına yakınının yeniden evlenmeyi reddetmesi; eş kaybını otoriter ve ataerkil yapı içinde özgürlüğe ve kendi kendine yeterliliğe ilk adım gibi algılayıp bunu kendi gelişimleri için kulladıklarını düşündürüyor. Bu da kadın arkada kalanların pozitif gelişime daha yatkın oldukları bulguları ile örtüşm ektedir. Din ve kültürün değişik etkileri nedeniyle, patolojik yas terapisinde uygulanacak yöntemlerin farklı toplumlarda gereğinde değiştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca tıp fakültesi ve imam-hatip liselerinde yas konusunun eğitim-öğretim programında daha geniş kapsamlı uygulanmasının oldukça yararlı olacağı kanaatindeyiz. -62

SUMMARY In our study, we aimed to learn observation and experiences of religious men located in our region about grief reactions and funeral ceremonies of population and to compare the obtained data with modern grief theories. Tape records of our interviews have been analyzed one by one, thus we determined the general approaches on this subject. According to the obtained data; grief reactions in our region are more common in females and most severe in sudden, unexpected deaths as expected. Although they cause sudden and unexpected deaths traffic accidents have been accepted more easily, because it's believed that those accidents have been completely related to destiny. In literature, it's reported that religion had contrary effects on grief. Findings in our study supported the hypothesis that the determined rules of religion and the presence of cognitive structure about death led to easy acceptance of death; then religious beliefs in our region facilitates grief process. In our region, it seems that marriage of men just after death of his spouse and the support of this new marriage by the community affect grief process positivitely. On the contrary, refusal of nearly all women to remarry makes us think that they perceive loss of spouse as first step to freedom and self sufficiency in authoritarian and patriarchal environment and use this perception for their development. Findings indicate that female survivors are more familiar to positive development. It's necessary to change the methods used to treat pathological grief reactions among different communities because of different effects of religion and culture. Also, we believe that it'll be useful to involve grief with more details in to education programme in religious high schools and medical faculties. 63-