Kitab-ı mev`ize ve değerler eğitimi açısından incelenmesi (İnceleme - metin - dizin - tıpkıbasım)

Abstract

Hoca Ahmet Yesevi ile başlayan tasavvufi Türk edebiyatı, Anadolu'da etkilerini 13. yüzyıldan itibaren hissettirmeye başlamış ve bu etki günümüze kadar ulaşmıştır. Oluşturulan tasavvuf kültürünün sonucunda, Anadolu'ya nüfuz eden bu oluşum edebiyatımızda da `tekke` edebiyatının oluşmasına vesile olmuştur. Bununla birlikte Yunus Emre, Mevlana Celaleddin Rumi, Hacı Bektāş-ı Veli gibi sufi şairler yetişmiş ve çoğunluğu halkın anlayacağı dilde eserler vermişlerdir.Dini öğüt ve nasihatler üzerine yazılan; ayet, hadis ve peygamber hayatlarıyla desteklenen eserler `mev'ize` olarak adlandırılmış ve tekke edebiyatında yerini almıştır. Bilime katkı sağlamak amacıyla yazarı belli olmayan müstensihi Mahmud bin Ahmed bin Hüsam olan Kitab-ı Mev'ize üzerinde bir çalışma gerçekleştirdik. Yaptığımız çalışmanın girişinde öncelikli olarak tasavvuf edebiyatı ve Hacı Bektāş-ı Veli, hayatı, görüşleri, eserleri üzerinde durulmuştur. İnceleme bölümünde ise bilhassa mev'izenin Makālāt esas alınarak kaleme alınmasından kaynaklı Makālāt'a ve mev'ize türüne dair bilgiler verilmiştir. Bunlarla birlikte Kitab-ı Mev'ize'deki değerler üzerinde durulmuş ve değerler eğitimi açısından incelenmiştir. Sonrasında Kitab-ı Mev'ize'nin transkripsiyon harfleriyle günümüz Türkçesine aktarımına, Kutadgu Bilig'in dizin sırası esas alarak yaptığımız gramatikal dizine, kaynakça bölümüne ve son olarak inceleme kolaylığı sağlaması amacıyla metnin orjinaline yer verilmiştir.

Sufist Turkish Literature starting with the Poet and Sufist Ahmet Yesevi has kept its influence until today since the 13th century. As a result of the culture created by Islamist Sufism, the literature arose from Dervish lodges known as `tekke` through the penetration of this afore-mentioned evolution. In line with this new movement, the sufist poets such as Yunus Emre, Rumi, Hacı Bektāş-ı Veli became known and prolific by writing many easy-to-understand poems for common folk. Written upon religious guidance and admonition and reinforced with the lives of the prophets, deeds of the Prophet Mohammed and versicles, the literary work known as `mev'ize` became part of the literature of dervish lodges. We carried out a study on Kitab-ı Mev'ize (The book of Religious Guidance and Admonition) whose scribal was Mahmud bin Ahmed bin Hüsam. In the introduction part of the research, sufitst literature, the life and work of Hacı Bektāş-ı Veli was emphasized. In the analysis part, the importance was attached to the religious guidance and consultation named as mev'ize and in-dept information was provided on the types and classification of the afore-mentioned religious guidance. Furthermore, values in the religious guidance were scrutinized and education of values was elaborated with that respect. Following the analysis of values in the literary work, the transposition of the Religious Guidance to modern Turkish with transcripted letters, the syntax based on the syntax used in Kutagdu Bilig, the citation and the original text are presented to facilitate the interpretation.