Cumhuriyet dönemi ilk spor teşkilatı Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı (1922-1936)`nın yapılanma sürecinde beden eğitimi ve sporun fonksiyonları, fonksiyonlardaki değişimler ve toplumsal hayata etkileri

Abstract

VI ÖZET Bu çalışmada, 1922-1936 yıllan arasında Türk sporunu yöneten Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı (TİCİ)'nin, ülkenin sosyal, siyasî, askerî ve sportif ortamına bağlı olarak hazırlanan nizamnamesindeki kuruluş amaçlarından hareketle, anılan dönemde sporun bizzat uygulanması dışında, bir araç olarak sporun toplumda hangi fonksiyonları yerine getirmesinin beklendiğinin ve yapılan faaliyetlerle bunların hangi düzeyde gerçekleştirildiğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, tarama yöntemi esas alınmış ve betimsel yöntem kullanılmıştır. Türkiye'de modern sporların TİCİ öncesi gelişimi ve TİCİ dönemine ait bilgileri, TİCFnin gerçekleştirdiği 8 adet kongrenin zabıtlarının incelenmesi ve döneme ilişkin süreli ve süresiz birincil kaynakların taranmasıyla elde edilmiş, belgeler için arşiv çalışmaları yapılmıştır. TİCİ'nin kuruluş nizamnamesindeki kapsamlı amaç cümlelerinin irdelenmesi sonucu, kurumun Beden Eğitimi ve Spor faaliyetlerinin organizasyonu ve yaygınlaştırılması çabalarının bazı toplumsal beklentilere yönelik olduğu anlaşılmıştır. TİCfye göre sporun toplumda yerine getirmesi gereken fonksiyonlar; fiziksel ve ruhsal gelişim, güçlü toplum yaratma, askere hazırlık ve yurt müdafaası, millî ruh ve millî temsil, siyasî ve millî propaganda, ülkeyi tanıma başlıklarıyla sınıflandırılmıştır. Sportif aktivite geleneğinin terkedilmiş olması ve süregelen savaşlar nedeniyle, fiziksel ve ruhsal olarak çökmüş bir nesil devralan TİCİ, özellikle gençliğin fiziksel ve ruhsal gelişimi için okul dışı spor çalışmaları olarak kulüpleşmeyi ve lig organizasyonlarını ülke geneline yaygınlaştırmaya çalışmış, okullara zorunlu beden eğitimi dersleri koydurmuş, Beden Eğitimi Öğretmeni yetiştirmiş, kadınların spora katılımını teşvik etmiş ve sporcuların ücretsiz muayene edilmelerini sağlamıştır. Gençlerin fiziksel ve ruhsal gelişmeleri için yapılan bu çalışmalar, aynı zamandavn TİCİnin `güçlü toplum yaratma` beklentisine de cevap vermektedir. Spor, gençlerin askerlik öncesi, askere ve yurt müdafaasına hazırlık için en önemli araçlardan biri kabul edilmiş, ittifak bünyesinde, asker ve sivillere yönelik askerî spor kuruluşları ihdas edilmiştir. Atletizm, atıcılık, binicilik, su sporları, dağcılık, kayak, yürüyüş, eskrim ve havacılık askerliğe ve yurt müdafaasına hazırlayıcı sporlar olarak değerlendirilmiştir. Bu sporlar özellikle yaygınlaştırılması için ek ödeneklerle desteklenmiştir. Sporda uluslararası başarıların `millî ruh'u` kamçılayacağı, cumhuriyetin ön plana çıkardığı Türklük bilincini pekiştireceği, millî temsil arzusunun sporcuyu motive edeceği düşünülmüştür. Sporculardaki millî ruh'u zedeleyebileceği kaygısıyla, profesyonellik ve kulüp taassubuna şiddetle karşı çıkılmıştır. Yurt dışında siyasî ve millî propaganda aracı olarak spor ön planda tutulmuş, 1924 olimpiyatlarına hazırlık için yabancı antrenörler getirtilerek sporcu yetiştirilmiş, bütçe imkanlarının üzerinde para tahsis edilmiş ve Türkiye'nin modern yüzü Batıya gösterilmek istenmiştir. Uluslararası müsabakalar sıklaştınlmış ve sporcuların, yabancı sporculara ülkelerinin propagandalarını yapmaları teşvik edilmiştir. Spordan beklenen bir başka fonksiyon ise `ülkeyi tanıma` olmuştur. Bu nedenle TİCİ sporcu gruplarının indirimli seyahat etmeleri sağlamış, okul izciliği canlandırılmış, dağcılık ve kayakçılık ülkeyi tanıma için öncelikli spor branşları olarak geliştirilmeye çalışılmıştır.

vm ABSTRACT In this study, TİCİ who directed the Turkish sport in the years 1922-1936 prepared a regulation depending on the country's social, political, military and sports surroundings. According to its establishment purposes, this study focuses on the functions which the sports has to carry out and at what level these functions are carried out with the activities. Active studies have been the main consideration of this research, therefore descriptive method is used. Active studies have been done about the development of the modern sports in Turkey before TİCİ and their findings concerning the TİCİ period, examining the recordings of the 8 congress which the TİCİ carried out for the documents that were gathered by reviewing the primary literature periodically and indefinitely concerning the period. After examining the extended aim sentence which was on the TİCİ's establishment regulation. It is understood that the institute's Physical Education and Sport Activities' organization and its being widespread aimed at some social expectations. According to TİCİ, the functions which the sports has to carry out in society have been limited with the headings such as physical and mental improvement, creating a powerful society, being ready for the army and defending the country, national soul and national representation, political and national propaganda and knowing the country. Because of the learning the tradition of the sports activities and the continuing of the wars, TİCİ took over a generation which was physically and psychologically collapsed. TİCİ particularly tried to extend the organizations nationwide which were about the physical and the psychological improvement of the youth, made the physical education lessons obligatory for schools, trained physical education teachers,IX encouraged women to participate in sports had all the sportsmen and women been examined for free. These studies which were carried out for the physical and psychological improvement of the youth answer the creating a powerful society expectation of the TİCİ at the same time. Sports has been accepted the most significant factor for the youth to be ready for the army and defending the country, in the alliance structure, produced sports institutions regarding the military service and the civils. Athletism, marksmanship, horsemanship, water sports, mountaineering, skiing, walking, fencing and airmanship have been evaluated as preparing sports for the army and the defence of the country. It is considered that the achievement gained in sports internationally would whip the national soul, strengthen the conscious of being a Turk which the republic had made it important, motivate the sportman who is in the desire of national representative. It has been violently opposed to professional and club fanaticism that it may affect the national soul badly. Sports has been the great importance abroad as a political and national propaganda means, to be ready for the 1924 Olimpics, foreign trainers had been brought to the country in order to train sportmen, more money allocated than the budget could afford and the modern face of Turkey had been tried to show to the west. International competitions had been made more often, and the sportmen had been encouraged to make their country's propaganda to the foreign sportsmen. Another function which has expected from sports was to know the country. For this reason TİCİ made the sports groups travel at a discount, the school scouting was revised, mountaineering and skiing were improved the primarily important sports branches in order to know the country.