Diyarbakır ili 450 Evler semtinde bebek besleme gelenekleri ve malnutrisyonla ilgili inanışları

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın amacı Diyarbakır ili 450 Evler semtinde bebek besleme kalıpları çıkarılarak çocuklarda görülen malnutrisyon sorununun annelere göre nedenleri ve tedavi yöntemlerini saptamaktır. Araştırmanın verileri 5 yaşından küçük çocuğu olan 143 anne ile yarı yapılandırılmış formlar aracılığıyla yüzyüze derinlemesine görüşmeler yapılarak elde edilmiştir. Bu bağlamda niteliksel bir çalışmadır. Araştırmada annelerin sosyo-demografık özellikleri, bebek beslenmesi, malnutrisyon nedenleri ve tedavisiyle ilgili ayrıntılı bilgiler toplanmıştır. Malnutrisyon sıklığı, 5 yaşından küçük 214 çocuğun antropometrik göstergeleri (yaşa göre boy, yaşa göre ağırlık, boya göre ağırlık) NCHS/WHO referans toplum standartlarına göre değerlendirilerek Z skoru değerinin dağılımına göre saptanmıştır. İstatistiki değerlendirmelerde Ki kare ve Fisher' in Kesin Testi kullanılmıştır. Araştırma kapsamına alınan annelerin %81.8'i hiç öğrenim görmemiştir, %67.1'i Türkçe bilmediğini belirtmiştir. Babaların %43.2'si işsiz veya iş buldukça çalışırlar. Annelerin ortanca gebelik aralığı 21.0 ay, ortanca gebelik sayısı 5.0, ortanca yaşayan çocuk sayısı 3.0 dır. Araştırmada malnutrisyonla ilgili aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır; Bölgede anne sütüne (olgun süt) değer verilmektedir. Buna karşın doğumdan sonra ilk 1 saat içinde bebeğini emziren anne sıklığı %9.9 kadar küçüktür. Anneler kolostrumu pis olarak nitelendirdiklerinden bebeklerine vermezler. `Beyaz süt` gelinceye kadar şekerli su, anason çayı ve benzeri gıdalarla beslerler. Ek gıdaya başlama zamanında sorunlar vardır. Çocukların yalnızca %29.1'ine doğru zamanda ek gıda başlanmıştır. Ayrıca ilk başlanan ek gıdalar uygun değildir. Bölgede, 5 yaşından küçük çocukların %31.8'inde bodurluk, %18.7'sinde düşük kiloluluk, %5. l'inde zayıflık saptanmıştır. Örneğimizde zayıflık sıklığı altıncı çocuk sırasından sonra artmaktadır. 12 ay ve daha uzun süre anne sütü ile beslenen çocuklarda bodurluk ve düşük kiloluluk sıklığının arttığı saptanmıştır. Annelere göre çocuklarda büyüme/gelişme geriliğine neden olan faktörler hastalıklar, beslenme azlığı ve inanışlardır(korku, ay tutması, haram süt ve nazar). Onların algılamalarına göre hastalık olarak nitelendirilenler sağlık kurumuna gidilerek; korku, 76ay tutması ve nazar ise geleneksel tedavi yöntemlerine başvurularak iyileştirilmeye çalışılır. Bölgede çocukların büyüme izlemleri yapılmamaktadır. Anneler ne çocuklarının büyümelerini izlemek ne de büyüme geriliği olan çocuklarını iyileştirmek için herhangi bir sağlık kurumuna başvururlar. 77

SUMMARY The aim of this study was to determine by utilizing feeding modules, the reasons of malnutrition of infants in Diyarbakır city's district of 450 Evler, from the viewpoint of their mothers and their therapeutic methods. The data of the investigation were obtained by filling semi-structured forms during one-by-one interviews with 143 mothers who had children younger than age five, thus it must be regarded as a qualitative study. The socio-demographic characteristics of the mothers, nutrition of the babies, reasons for and details of therapy of malnutrition were collected. The frequency of malnutrition among 214 children younger than age five was determined by the anthropometric data (height for age, weight for age, weight for height) in accordance with the distribution of the Z score value of NCHS/WHO reference population. Chi square and Exact Fisher Tests were used in statistical determinations. Among mothers included in this study, 81.8 percent were illiterate, 67.1 percent could not speak Turkish, and 43.2 percent of the fathers were either unemployed or employed irregularly. The following results were obtained: Breast milk (mature) is regarded as an important source of nutrition, however the rate of breast-feeding newborn infants during the first hour of delivery is only 9.9 percent. Cholostrum is generally regarded as `unclean` and babies are fed with sugar dissolved in water or anise tea until `white milk` is available. There are some other problems on start time of complemantary feeding. Only 29.1 percent of infants were fed with supplemantary foods in appropriate stage and most of the foods were incorrectly chosen. In this region, among the children younger than age five, 31.8 percent were stunted, 18.7 percent were underweight and 5.1 percent were wasted. The frequency of wasted children increased after the sixth child of the family. Stunted and underweight were more frequent among children fed by breast-feeding longer than 12 months. 78According to the mothers the reasons of growth/development retardation among their children were diseases, insufficient nutrition and various superstitions (fears, lunar attraction, religously unlawful milk or evil eye). If suspected reason is a disease, the child is taken to a health institute, otherwise it is treated with tradional medicines. In the region, there is no sufficient growth monitoring of children. Neither the mothers attend to a health center for monitoring their children's growth nor for medical intervention to their children with growth retardation. 79