GAP ve toprak reformu

Abstract

SONUÇ VE ÖZET Şanlıurfa, Mardin, Gaziantep, Adıyaman, Diyarbakır, Batman, Sımak ve Siirt illerinin tamamının veya bir kısmının proje alanında yer aldığı Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), 74.000 KM2 büyüklüğünde bir alanı kapsamaktadır. GAP içinde 7'si Fırat Havzasında, 6'sı Dicle Havzasında olmak üzere 13 alt proje bulunmaktadır. Proje alanı havzalarda toplam 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve sulama şebekeleri ön görülmektedir. Bu projeler; FIRAT HAVZASI PROJELERİ DİCLE HAVZASI PROJELERİ 1) Aşağı Fırat Projesi 1) Dicle-Kralkızı Projesi 2) Karakaya Projesi 2) Batman Projesi 3) Sınır Fırat Projesi 3) Batman-Silvan Projesi 4) Suruç-Baziki Projesi 4) Garzan Projesi 5) Adıyaman-Kahta Projesi 5) llısu Projesi 6) Adıyaman-Göksu-Araban Projesi 6) Cizre Projesi 7) Gaziantep Projesi Söz konusu projelerin tamamlanmasıyla 1.7 milyon hektarlık bir alan su lamaya açılacak, 27 milyar kWh elektrik üretimi gerçekleşektir (1995 yılında GAP kapsamında üretilen hidroelektrik enerjisi 16 milyar kWh olmuştur. Bugün 116.800 hektar alan sulamaya açılmış olup, 199.030 hektarlık alan da halen su lamaya hazırlanmaktadır) (17). Toplam proje maliyeti 32 milyar Dolar olarak tahmin edilen GAP için 1 995 yılı itibariyle 12 milyar Dolar yatırılmış bulunmaktadır (17). Gerek Türkiye'de, gerekse gelişmekte olan diğer bütün ülkelerde, bugüne dek girişilen en kapsamlı entegre bölgesel kalkınma projesi olan GAP'ın ana amaç ve hedefi, GAP bölgesi ile Türkiye'nin daha gelişmiş yöreleri arasındaki eşitsizlikleri gidererek çok sayıda bölge insanının yaşam standardını yükseltmektedir. 17) Başbakanlık GAP Bölge Kalkınma idaresi Başkanlığı Nisan 1996 Bülteni. 68Eşitlikçi kalkınma, katılım, yöre halkının yaşam standartlarının iyileştirilmesi gibi insanın refah ve mutluluğunu hedefleyen ve amaçlayan GAP'ın bu amacına ulaşabilmesinin yegane koşulu bölgedeki arazi dağılımındaki dengesizliğin önlenmesidir. Çünkü, istatistikler ve anket sonuçlarında da görüldüğü üzere Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki mülkiyeti dağılımında büyük dengesizlikler bulunmaktadır {işlenen arazilerin %50.5'i çiftçilerin %94'ü tarafından işlenirken, %49.5'i yani diğer yarısı çiftçilerin %6'sının elinde bulunmaktadır. Bölgenin bu mülkiyet düzeni içinde sulanması durumunda devletin yapa cağı trilyonluk yatırımlardan en çok gene toprak ağaları yararlanacaktır. Böyle bir durum bugün hala süregelen aşiret yapısı içinde ancak büyük toprak sa hiplerinin işine gelir. Oysa bölgede sağlanacak gelir artışı, devletin GAP nede niyle yaptığı yatırımlar sayesinde gerçekleşeceğine göre; devletin, bu gelir artışından çok sayıda yurttaşını adil bir biçimde yararlandırması esas olmalıdır. Aksi halde toprak dağılımındaki dengesizlik sulama projelerinin devreye girmesi ile sosyal yapıdaki çelişki ve bölünmeleri daha da keskinleştirip de rinleştirecek ve toplumda yeni huzursuzluk ve sosyal problemlerin ortaya çıkmasına neden olacaktırki bu, GAP'ın amaç ve hedefinin tam tersi bir durum olur. Sonuç olarak, Türkiye'nin gerçekleştirdiği en büyük yatırımlardan biri olan Güneydoğu Anadolu Projesinin yöre halkının yaşam standartlarının iyi leştirilmesine yönelik amaç ve hedefinin kısmen de olsa gerçekleşebilmesi için hiç olmazsa devlete ait arazilerin (Bölgede kültüre elverişli toprakların %60'ı devletindir) (18) topraksız ve az topraklı köylülere dağıtılması gerekir. 18) DA? Rıfat-Bakar Zekai; Kooperatif Dünyası. Mart 1990, Sayı: 228. 69