Ahmet Yesevi`nin şahıslar dünyası

Abstract

ÖZET Ahmet Yesevî, halk' a İslâm'ın esaslarını, tarikatın adab ve erkânını öğretmek için hikmetler söylemiştir. Hikmetleri halkın kolaylıkla anlayabilmesi için sâde bir dil kullanmış, halk edebiyatının şekillerine ve hece veznine bağlı kalmıştır. Divan-ı Hikmet'in içerisine aldığı şahıslar incelenirse Yesevî'nin, bir çok şahsiyeti eserine aldığı görülecektir. Genel olarak oniki başlık altında toplayabildiğimiz bu şahıslar Yesevî'nin ne kadar büyük bir bakış açısına sahip olduğunu göstermektedir. Hikmetler, bir sıraya konulup incelenirse olayların ve şâhısların tıpkı çağdaş romanlarda olduğu kompoze edildiği görülecektir. Yesevî'nin amacı halk'a öğreticilik olduğu için geniş bir bakış açısı ile kişiliklere yaklaşmıştır. Büyük peygamberleri, Ehl-i Beyt'i, Sahabeleri, Ünlü Sofileri, Melekleri, Uhrevî Şahıslan hep bu geniş yelpaze içerisinde kullanmış, büyük âşıkları, tanınmış büyük şahsiyetleri de bu yelpazeye çok güzel bir şekilde yerleştirmiştir. Yesevî, aynı zamanda bu şahsiyetleri dinî ve tasavvuf! tabirler ile de tamamlamıştır. Bunu yaparken de iyinin yanma kötüyü, doğrunun yanma yanlışı bırakıp insanların mukayese yapmalarını sağlamaya çalışmıştır. Hikmetlerin muhtevasın Tasavvuf, Yesevîliğe ait esaslar ve inançlar oluşturur. Eserde geçen şahıslar işte bu üç amacın doğrultusunda seçilmiş ve kullanılmışlardır.

II ABSTRACT Ahmet Yesevî has told the public the principles of Islam, to teach the rules and traditions of religious order, he has told Hikmets. He has used a clear language so that people can understand easily. When we observe the characters in the book `Elvan-ı Hikmet`; it will be noticed Yesevî has taken many of the characters into his work. In General the characters we can put in together in twelve tittles shows that Yesevî has a very wide point of view. If the wise words are put into an order and observed, it will be seen that the events and characters as in the comptempary novels have been composed. As the aim of Yesevî is teaching people he has approached the characters in a wide point of view. He has used the great prophets, Ehl-i Beyt, Sahabalar, Famous Sophist, Angels, Uhrevi character, in this wide explaining and has put the great poets, and well known characters in this explanation very well Yesevi has completed these characters with religious and sophistic names as well. When doing this he has tried to make the people to compare by putting the right next to the wrong, the good next to the bad. Sufis and the principles and beliefs of Yesevîsm form the contents of Wisdom. The characters in the work has been and used according to these three aims.