İmam Şafii`nin tefsir usulündeki yeri

Abstract

ÖZET GÜR Mehmet Sadık, İmam Şafiî'nin Tefsir Usulündeki Yeri (Yüksek Lisans Tezi) Yöneten: Doç. Dr. Muhammed ÇELİK Abdurrahman b. Mehdi, Şafiî'den, Kur' an, sünnet, icma ve kıyas ile istidlal şartlarını, nasih ve mensuhun mahiyetini, umum ve hususun özelliklerini anlatan bir kitap yazmasını istemiş, Şafiî de bu istek üzerine `Risale` isimli bir eser yazmış ve eseri ona göndermiştir. Son otuz-kırk yıl içinde modern ilim çevreleri, gittikçe artan bir tarzda Şafiî'nin ilk dönem İslam fıkıh literatürünün gelişmesinde oldukça merkezi bir rol oynadığını kabul ede gelmişlerdir. Tarihteki konumuna paralel olarak gelişen bu ilgiyi, başta onun bu alandaki baş eseri Risale olmak üzere eserlerinin neşirlerinin yapılması ve böylece ilk elden bilgi edinme imkanının doğması teşvik etmiştir. Bu çalışmada Şafiî çevresinde oluşan meseleler, tartışmalara direkt olarak girilmeden Risale perspektifinden ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışma giriş, iki bölüm ve sonuçtan meydana gelmektedir. Şafiî usulde geliştirilmiş iki temel eksenin, Hicaz ve Irak ekollerinin ikisinden de feyiz alarak kendi orijinal metodunu geliştirmiştir. İlk olarak sağlam bir yöntem bilim oluşturmuş ve düşüncelerinde çelişkiye düşmeden onu takip etmek için büyük gayret sarf etmiştir. Onun geliştirdiği ana fikirleri şöyle sıralayabiliriz: 1. Nassların otoritesi her türlü kişisel düşüncenin üstündedir. 2. İnsan aklı ilahi iradeyi keşfetmede önemli görevler icra eder. 3. Aklın bu görevi yerine getirirken izlemek durumunda olduğu yöntemler haddizatında nassların ruhunda mündemiçtir. 4. Nasslar keyfilikten ve kural tanımazlıktan arındırılmalıdır. 5. Akıl yürütmeyle ortaya konan çözümler bir noktada birleştiklerinde, nassların manalarını daha güçlü veya eşit seviyede taşıdıklarında tam bağlayıcıdırlar.

II ABSTRACT GÜR, Mehmet Sadık; Title of Thesis: The Achievements of Imam Shâfi'î The Method of Commentary (Usui al-Tafsif), (Master Thesis); Advisor of Thesis: Ass. Prof. Muhammed Çelik. Abdurrahman b. Mahdi asked Shâfi'î to write a book that related with conditions of inference of Qur'an, Sunnah, Icma, and Qiyas (Syllogism); nature of Nasih and Mensuh; characteristics of Umum (General) and Husus (Specific). Upon this request, Shâfi'î wrote a book, al-Risale, and sent this book to him. Modern academicians have adopted in a rising manner that Shâfi'î had played a central role in emergence of classic literature of Islamic jurisprudence (al-fiqh) in last thirty-forty years. Recently, his works have been published including his magnum opus, al- Risale. Therefore, the opportunity of learning firsthand has been arisen. Those activities that are parallel to his historical situation have encouraged researchers to participate in studies related with Shâfi'î. In this study, questions related to Shâfi'î are examined with respect to al- Risale without direct participation to discussions. This study consists of an introduction, two chapters, and a result section. There are two major axes namely Hicaz and Iraq in Islamic method of commentary. Shâfi'î had developed his original method enlightened by those schools of thought. First of all, he developed a firm methodology. Then, he made great effort to follow this methodology without falling into errors and contradictions. Ideas developed by Shâfi'î can be arranged like this: 1. The authority of the Nass (code of belief, dogma) is superior to personal thought. 2. Human mind plays significant roles to discover the purpose of the Ruler. 3. Methods that are used when mind does its job are actually included in the essence of the nass. 4. The Nass should be cleaned out from arbitrariness and ignoring of rules. 5. When solutions given by reasoning are met at one point, they are binding, only if they bear meanings of the nass more or equal