Sadri Maksudi Arsal (hayatı-eserleri-fikirleri)

Abstract

ÖZET Sadri Maksudî Arsal, Kazan Türklerinden olup, bugünkü Tataristan'ın başkenti Kazan şehrinin 30 km kuzeyinde bulunan Taşsu köyünde 5 Ağustos 1879'da dünyaya gelmiştir. Babası aynı köyün imamı Nizamettin Maksudî idi. 1888'de Allâmiye Medresesine girdi. 1895'de Kırım'da Zincirli Medresesinde bir sene eğitim gördü. 1897-1901 döneminde Rus Öğretme Okulu'ndan mezun oldu. Aynı yıl Kırım'da tanışmış olduğu `büyük Türkçü`, Tercüman Gazetesi'nin sahibi İsmail Gaspıralı'nın teşviki ile İstanbul yolu ile Paris'e gitti. Bir yıl Fransızca Çalıştıktan sonra 1902'de Hukuk Fakültesi'ne kaydoldu. Ayrıca `College de France` Mektebinde derslere devam etti. 1906'da Rusya'ya döndü. II. Duma (Meclis)'ya Kazan'dan üye seçildi. 1907'de tekrar III. Duma'ya girdi. Bu mecliste Rusya Türklerinin sorunlarını dile getirerek dikkat çekti. 1911 'de Kazan'ın zenginlerinden Ramioğlu'nun kızı Kâmile ile evlendi. 19 13 'de avukatlığa başladı. 1917 yılı 22 Temmuz günü Moskova'da toplanan Rusya Müslümanları Kurultayı' na `Millî-Medenî Muhtariyet` projesini götürdü ve kabul ettirdi. 20 Kasım 1917'de `İç Rusya ve Sibirya Müslümanları Millet Meclisi`ni açtı ve Millî İdare Reisi oldu. 11 Ocak 1918'de Bolşevikler Millî İdare ve Meclisi dağıttı. Aynı yıl Nisan ayında Ufa şehrine geldi ve Petrograd yoluyla Finlandiya'ya geçti. 1919 yılının Mayıs ayında Paris'e gitti. 1922'de ailesi ile birlikte Paris'e geldi. 1923'ten itibaren Sorbon Üniversitesinde Türk-Tatar Kavimleri Tarihi üzerine dersler verdi. 1925 yılında Türkiye'ye geldi. Ankara Hukuk Fakültesi hocası oldu. 1930 yılında Türk Tarih Kurumunun kurucuları arasında yer aldı. 1930-34 döneminde Şebinkarahisar, 1934-38 döneminde Giresun milletvekilliği yaptı. 1928-1936 yılları arasında Atatürk'ün Çankaya Köşkündeki akşam toplantılarında bulundu. 1934 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne geçti. 1945'de buradan Ord.Prof. olarak emekli oldu. 1950-54 döneminde Demokrat Parti'den Ankara milletvekili seçildi. 20 Şubat 1957'de İstanbul 'da vefat etti.

II. ABSTRACT Sadri Maksudi Arsal is from Kazan Turks and was born in 5 August 1879 in the Taşsu village located 30 km to the north of Kazan, the capital of today's Tataristan. His father was Nizamettin Maksudi, who was Imam of the same village. Sadri Maksudi Arsal entered the Allamiye Medressah in 1888 later, he took education in the Zincirli Medressah for a while in 1895. He graduated from the Russian Education Sshool in 1906. In the same year, he went to Paris via Istanbul through encouragement of Ismail Gaspirah, a great Turkist and owner of the Daily Tercüman, with whom he met in Kırım. Having studied French for a year, he was registered tö the Faculty of Law in 1902. In addition, he attended the lectures in `College de France`. In may 1919, he went to Paris, followed by his family in 1922. From 1923 on wards, he gave lectures on the history of Turk-Tatar communities in the University of Sorbon. In 1925, he came to Turkey and served as a lecturer in the Faculty of Law in Ankara. In 1930, he took part amongst the founders of Turkish language Association. He was elected as a deputy from Şebinkarahisar for the term of 1930- 34, and from Giresun between 1934-38. He participated in evening meetings at the Residence of Atatürk in Çankaya. In 1934, he went to Istanbul to give lectures at the Faculty of Law, Istanbul University, and retired as ordinarius profssor in 1945. At the period of 1950-54, he was elected into the parliament as the deputy of Ankara from the Democrat Party. He died in Istanbul in 20 February 1957.