Türk Anayasa Yargısında somut norm denetimi

Abstract

ÖZET Bu çalışmamızda `Türk Anayasa Yargısı'nda Somut Norm Denetimi` konusu mevcut 1982 Anayasası hükümleri çerçevesinde, çeşitli açılardan incelenmiştir. Somut Norm Denetimi, diğer adıyla `İtiraz Yolu - Defi Yolu`, yasama organınca vaz' edilen kanunların ve kanun hükmünde kararnamelerin esas yönünden anayasaya aykırı olup olmadığının denetlenmesi amacıyla getirilmiş bir hukuki yoldur. Konunun özelliği itibariyle somut norm denetiminin uygulamada Anayasa Mahkemesi'nin içtihatlarıyla da yön bulması nedeniyle, çalışmamızda, Anayasa Mahkemesi kararlarına büyük önem verilmiş olup, çalışmamız üç ana başlık altında sürdürülmüştür. Birinci bölümde; `Anayasa ve Anayasaya Uygunluk` başlığı altında, Türk Anayasa Yargısı, 1961 Anayasası öncesi ve sonrası dönemdeki yapısı ve özellikleri yönünden incelenmiş; 1961 ve 1982 Anayasaları arasındaki uyum sorunları tartışılmıştır. İkinci Bölümde; `Anayasal Denetimin Yolları` başlığı altında, anayasaya uygunluk denetimi çerçevesinde Dava Yolu ve İtiraz Yolu incelenmiştir. Dava Yolu, çeşitli Avrupa ülkelerindeki yapılan (statüleri) yönünden irdelenmiştir, bunun yanısıra `İtiraz Yolu` da, mukayeseli hukuk açısından incelenerek, çeşitli Avrupa ülkelerindeki yapıları (statüleri) karşılaştırmalı olarak tarihsel gelişimi, şartları yönünden irdelenmiş ve itiraz yolunun koşullan - bakılmakta olan bir davanın bulunması, davaya bakan merciin `mahkeme` olması, uygulanacak kural kavramı, mahkemenin davada uygulanacak kuralı anayasaya aykır ı görmesi veya tarafların anayasaya aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varması-konuları, Anayasa Mahkemesi kararlarının ışığı altında son uygulamalar çerçevesinde anlatılmıştır. Üçüncü bölümde; `Anayasal Denetimin Sorunları ve Sonuçlan` ana başlığı altında, Anayasa Yargısı uygulamalarında bekletici sorun, ön sorun, on yıllık süre sorunu, itiraz yoluyla gelen işlerde geriye etki, yargılama usulü ve sonuçları, esas mahkemesinin yetkisi gibi konular mevcut anayasa hükümleri ve Anayasa Mahkemesi kararlarınınışığı altında irdelenmiş anayasa yargısını ilgilendiren hukuki sorunlar tartışmalı olarak anlatılmış ve örneklendirilmiştir. Son olarak `Sonuç ve Düşünceler` başlığı altında; 1961 ve 1982 Anayasaları çerçevesinde, `Somut Norm Denetimi` konusu, çeşitli açılardan değerlendirilmiş, Türk Anayasa Yargısı 'nda somut norm denetiminin işleyişi ve yapısı eleştirel bir süzgeçten geçirilmiştir. Anayasa Mahkemesi 'nin yapısı ve işleyişi, Avrupa ülkelerindeki benzer organlar karşısındaki konumu, ve anayasa yargısındaki rolü, yapılması gerekli reformlar irdelenmiş ve çeşitli öneriler dile getirilmiştir.

ABSTRACT The matter of objection in the Turkish Constitutional jurisdiction has been examined in this study in different aspects. The matter of objection is a legal opportunity by which the laws and written decrees made by the legislative body, can be supervised according to the constitution. As to its importance the constitutional court's decisions are mentioned in this study. This study consists of three main parts. In the first part, under the heading of constitution and appropriateness to constitution, Turkish Constitutional jurisdiction the situation before and after 1961 Constitutions and the accordancy of the 1961 and 1982 Constitutions are discussed. In the second part, under the heading of constitutional supervision ways, the matter of objection related to appropriateness to constitution is taken up. Also this subject is examined according to comparative law in this part, the situation in different european countries is discussed and the historical development, the recquirements of this matter is taken up. Latest Constitutional Court decisions are mentioned related to the subject. In the third part, under the heading of the problems of constitutional supervision, some subjects of the constitutional jurisdiction are taken up according to the constitution and Constitutional Court decisions. Finally, under the heading of result and opinion, this matter according to the 1961 and 1982 constitutions is taken up in different aspects and the subject is discussed also some proposals are made.