Çine ovası (Burdur) ve yakın dolayının hidrojeoloji incelemesi

Abstract

öz İnceleme alanı Akdeniz Göller Bölgesi'nde, Burdur'un yaklaşık 10 km güneydoğusunda 240 km- lik bir alam kapsar. Çine Ovası'nda yaklaşık elli yılı aslan bir süredir aşın pompaj nedeniyle seviyesi düşen yeraltı suyunun kalitesi, son yıllardaki kuraklık ve kirleticilerin de olumsuz etkisiyle oldukça bozulmuş, buna ilaveten, dünyaca ünlü İnsuyu mağarası içindeki yeraltı gölleri kuruyarak önemli bir çevre sorunu ortaya çıkmıştır. Bu incelemede Çine Ovası ve yakm çevresindeki su potansiyeli belirlenmeye çalışılırken, çevre açısından dikkate alınması gereken karstik yapılar, zengin su kaynakları ve yeraltı sulan birlikte ele alınmış, aralarındaki ilişkiler araştırılmıştır. İlk olarak Çine Ovası yüzey drenaj alanının ayrıntılı jeoloji ve hidrojeoloji incelemesi yapılmış, 1/25000 ölçekli jeoloji ve hidrojeoloji haritaları hazırlanmışta. Hidroloji incelemelerinin amacı doğrultusunda uzun süreli gözlem ve analizler yapılmıştır. İnceleme alanı ve yalan çevresinin eşyağış haritası hazırlanmış, Ağlasun ve Burdur Devlet Meteoroloji İstasyonlarının verilerine Thornthwait ve L. Turc yöntemi uygulanarak deneştirmeli su bilançoları hazırlanmıştır. İnceleme alanını terkeden yüzey suyu, dört ayrı ölçüm noktasında üç yıl boyunca her ay düzenli bir şekilde ölçülmüştür. Yüksek debili kaynakların ayrı ayrı harita ve taslak kesitleri hazırlanmış, akım hidrografları çizilerek baz akım değerleri, Maillet bağıntısı ile de boşalım katsayıları hesaplanmıştır. Ovada bulunan sığ kuyular ve sondaj kuyuları yardımıyla değişik dönemlere ait yeraltısu tablası haritaları çizilerek, yeraltısuyu akım yönü belirlenmiştir. Su kimyası çalışmalarında kaynak, sondaj kuyusu ve yeraltı gölü gibi su noktalarından periyodik olarak alman su örneklerinin analizlerinden içme, sulama ve endüstride kullanım Özellikleri belirlenmiştir. Bu amaçla, suların anyon ve katyon dağılımları, iyonlaşma güçleri, iyon etkinlikleri, kalsit-dolomit-sülfat doyma endeksleri ve çözündürdükleri karbondioksit gazının kısmi basınçları hesaplanarak sonuçlar irdelenmiştir. Ayrıca, Wilcox, ABD tuzluluk laboratuvarı, kalsiyum denge, Piper ve Schoeller diyagramları ile kimyasal olarak ve kullanım amaçlarına göre sınıflamaları yapılarak köken benzerlikleri araştırılmıştır. Çalışma süresince elde edilen verilerin ışığında Çine Ovası'nın yeraltısuyu bilançosu hazılanarak yeraltısuyunun emniyetli verimi hesaplanmıştır. Xf

ABSTRACT Investigation area namely Çine Plain and its surrounding, covers approximately 240 km2 about 10 km southeast of Burdur in Lake District. In Çine Plain, excessive pumping has been continuing for fifty years. As a result the water quality, has dropped due to low water level, pollutans and drought. Additionaly, the underground lakes of the well known însuyu Cave have dried out and some primary environmental problems have been faced. Potential underground water in Çine Plane and it's nearby has been estimated. Meanwhile, karstic structures, springs with high output and underground water which are of importance in terms of environment, have been evaluated jointly and the relations among them have been investigated. Firstly, detailed investigations have been performed on Çine Plain and geological and hydrogeological maps of this area on 1/25 000 scale have been drown. Long term monitoring program was selected for hydrological resarch. An isohiyetal map was prepared for the investigation area and nearly. A hydrological budget has been prepared using with Thornthwait and L. Turc methods by using the data from meteorological stations in Ağlasun and Burdur. Running surface water escaped from the investigation area has regularly been monitared at four different locations monthly for three years. Maps and cross sections of the springs with high output have been drown. Base flow and recession constant were calculated by spring hydrographs and Maillet formula respectively. Porosity and permeability of alluvion and gravelled levels of Pliocene sediments have been found and in situ pumping test were performed to decide hydrogeological characteristics of aquifers. Water table maps were drawn by means of deep and shallow boreholes in the plane and flow direction has been determined. Water which was collected regularly at certain point such as springs, boreholes and underground lakes was chemically analysed to determine the characteristics of water for domestic use irrigation and industrial purposes. In order to achieve this, the anion and cation concentrations, ionization abilities, ionic activity, calcite-dolomite-sulphate saturation indexes and the partial pressures of dissolved C02 were calculated and the results were interpreted. Seperately, water has been classified according to chemical content and purpose by means of Wilcox, USA Salinity Laboratory, equilubrium of calsium, Piper, and Schoeller diagrams. Additionaly, similarites in the origins of waters were investigated. Finally, a groundwater budget of Çine Plane was prepared in the light of obtained data. As a result, optimum output has been calculated. xli