Orta Türkçede isim çekim eklerinin kullanılış şekilleri ve fonksiyonları

Abstract

ORTA TÜRKÇEDE S M ÇEK M EKLER N N KULLANILIŞ ŞEK LLER VEFONKS YONLARIYazarı: BURHAN BARANÖZETEklendiği ismi cümle içinde diğer isimlere veya fiillere bağlayan ya da onlarınçokluk, soru veya iyelikli hallerini yapan eklere isim çekim ekleri diyoruz. TürkiyeTürkçesinde kullanılan isim çekim eklerinin kökenlerini öğrenmek, onların kullanılışşekilleri ve fonksiyonlarının daha iyi anlaşılabilmesini sağlayacaktır. Orta Türkçemetinleri bu bakımdan önemlidir.Orta Türkçede isim çekim eklerini dört grupta incelemek mümkündür. Bunlarçokluk eki, soru eki, iyelik ekleri ve isim durum ekleridir.Çokluk eki, isimlerin sayısının birden fazla olduğunu göstermek için kullanılanisim çekim ekidir. Diğer isim çekim eklerinden önce gelir. Orta Türkçede işlek olarakkullanılan çokluk eki, +lAr'dır. Eski Türkçede kullanım alanı biraz daha geniş olan+An, +z ise bazı örneklerde görülür.Soru eki, isimlere gelerek onların soru şeklini yapan isim çekim ekidir. OrtaTürkçede soru eki çoğunlukla yuvarlak bazı örneklerde de düz ünlülüdür. sim çekimeklerinin hepsinden sonra gelir. Soru anlamının dışında tenzih etme, uyarma, şaşkınlıkgibi anlamlar da üstlenmiştir. Bu durum soru ekinin eskiden beri farklı anlamfonksiyonlarıyla kullanıldığını gösterir.yelik ekleri isimlere gelerek onların kime, neye ait olduklarını bildireneklerdir. Çokluk ekinden sonra, isim durum ekleri ve soru ekinden önce kullanılır.Türkçenin tarihû gelişimi boyunca pek az değişiklik göstermiş eklerdir. I.tekil kişi+(I)m, II.tekil kişi +(I)ng, III.tekil kişi, +(s)I(n), I.çoğul kişi +(I)mIz, II. çoğul kişi,+(I)ngIz III.çoğul kişi ise +lArı(n) şeklindedir.simlerin, cümlede birbirleriyle veya fiillerle ilişki kurmasını sağlayan eklereisim durum ekleri denir. Çokluk ve iyelik eklerinden sonra, soru ekinden önce gelir.Orta Türkçede isimler şu dokuz durumda bulunur:1. Yalın Durum eksiz; 2. lgi Durumu +(n)Ing, eksiz; 3. Yükleme Durumunı, ni, ı, i, eksiz; 4. Yönelme Durumu +GA, +(y)A, eksiz; 5. Bulunma Durumu+DA, eksiz; 6. Ayrılma Durumu +Dın, +Din +DAn; 7. Araç-Birliktelik Durumu+(I)n, +lA; 8. Eşitlik Durumu +çA; 9. Yer-Yön Durumu +GArI, +ArI, +rA, +rU.

USAGE WAYS AND FUNCT ONS OF NOUN?S INFLEXIONAL AFFIXESIN MIDDLE TURK SHWriter: BURHAN BARANABSTRACTWe call inflexional affixes to the affiexes which join the noun, that is added to,to other and verbs or make them plural, interrogative or possesive. Learning the originof inflexional affixes which are used in Turkey Turkish will help the understanding oftheir usage ways and functions. Middle Turkish texts are important from this point ofview.It is possible to study inflexional affixes in four groups in Middle Turkish.These are plurality affix, interrogative affix, possesive affixes and noun case affixes.Plurality affix is an inflexional affix that is used to indicate the number of thenouns is more than one. It comes before other inflexional affixes. The plurality affixthat is used frequently in Middle Turkish is +lAr. +An, +z whose usage area is a littlebit larger in Old Turkish is seen in some examples.Interrogative affix is an inflexional affix that is added to nouns and make theminterrogative. In Middle Turkish interrogative affix is mostly round vowel and in someexamples flat vowel. It comes after all inflexional affix. Without its interrogotivemeaning it includes the meanings such as absolving, warning and amazment. Thissituation shows that interrogative affix is used via diferrent meaning functions sincepast.Possesive affixes are added to nouns and inform these nouns whom, what theyare belong to. They are used after plurality affixes and before noun case affixes andinterrogative affix. During the historical development of Turkish they have shown alittle change. First person singular +(I)m, second person singular +(I)ng, third personsingular +(s)I(n), first person plural +(I)mIz, second person plural +(I)ngIz thirdperson plural is +lArı(n).Noun case affixes are affixes which provide the relationship of nouns amongthemselves or with verbs in sentences. They come after plurality and possesive affixesand before interrogative affix. In Middle Turkish nouns are in nine cases:1. Nominative Case without affix; 2. Genitive Case +(n)Ing, without affix;3. Accusative Case nı, ni, ı, i, without affix; 4. Dative Case +GA, +(y)A, withoutaffix; 5. Locative Case +DA, without affix; 6. Ablative Case +Dın, +Din +DAn;7. Instrumental Case +(I)n, +lA; 8. Equative Case +çA; 9. Directive Case +GArI,+ArI, +rA, +rU.