Ceza mahkemesi hukukunda yakalama ve gözaltına alma

Abstract

ÖZETSuç ve suçlulukla mücadelede ilk basamağı teşkil eden yakalama konusu büyük birönem arz etmektedir. Yakalama, bir kişinin hâkim kararı olmamasına rağmen, geçici bir süreiçin özgürlüğünün kısıtlanması demektir. Çok kısa süreli özgürlük kısıtlamaları yakalamasayılmaz. Yakalama, önleme ve adli yakalama olmak üzere ikiye ayrılır: Önleme yakalamasıkamu emniyeti ve düzeninin korunması için, gerekli olan hallerde, alınan bir tedbirdir. Adliyakalama, suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişiningözaltına alma işlemlerinden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetimaltına alınmasıdır. Kişinin fiilen denetim altına alındığı an, yakalama anıdır. Kısa sürelidurdurmalar yakalama değildir. Durdurmada kişi, fiilen denetim altına alınmakta olup,objektif olarak kendisini serbest hissetmediği an yakalanmış sayılır.Gözaltına alma için ise, Cumhuriyet Savcısı tarafından ayrıca karar verilmesi gerekir(CMK m.91/1). Adli yakalamanın; suçüstü halinde yakalama, kimlik tespiti amaçlı yakalama,herkesin yakalama yapabilmesi gibi türleri vardır. Kolluk görevlileri ve herkesin yakalamayapabilecekleri haller CMK m.90/1'de gösterilmiştir. Meşhut suç sırasında faili, herkesinmuvakkaten yakalama yetkisi vardır (CMK m.90). Geçici yakalama, hâkim kararı veya yetkilimerci tarafından verilen bir emir olmaksızın yapılabilir.Yakalama, gece ve gündüz her zaman yapılabilir. Yakalama yetkisinin doğduğudurumlarda, önce kolluk görevlisinin kendi güvenliğini sağlaması gerekir. Bu amaçla;yakalanan kişinin kaçmasını, kendisine veya başkalarına zarar vermesini önlemek amacıylakaba üst araması yapılarak, silah vb. unsurlardan arındırılır. Kolluğun silahtan arındırdığıkişinin ayrıntılı aramasını yapabilmesi için Cumhuriyet Savcılığından yazılı emir almasıgerekir. Yakalama sırasında suçun iz, emare, eser ve delillerin yok edilmesini veyabozulmasını önleyecek tedbirler alınır.Herkes tarafından yakalanıp kolluğa teslim edilen veya kolluk görevlileri tarafındanyakalanan kişiye, suç ayrımı gözetmeksizin kanuni hakları derhal bildirilir (CMK m.90/4).Yakalanan veya gözaltına alınan kişi yabancı ise, yazılı olarak karşı çıkmaması halinde,durumu vatandaşı olduğu ülkenin büyükelçiliği veya konsolosluğuna haber verilir (YakalamaYönetmeliği m.8/d). Yakalamadan ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin emirdenyakalananın bir yakınına veya belirlediği kişiye Cumhuriyet Savcısının emriyle gecikmeksizinhaber verilir. Kişiye haklarının hatırlatılmaması bir tazminat isteme sebebidir.Yakalanan veya gözaltına alınan kişiye, yakalamanın gerektirdiği kadar zorkullanılabilir. Yakalanan kişinin gözaltına alınacak olması veya zor kullanılarak yakalanmasıhallerinde doktor kontrolünden geçirilerek yakalama anındaki sağlık durumu belirlenir(Yakalama Yönetmeliği m.9). Yakalama işlemi bir tutanağa bağlanır.Kişi soruşturma veya kovuşturmanın yapıldığı yerde yakalanmış ise; en geç 24 saatiçinde yetkili hâkim veya mahkeme önüne çıkarılır. Eğer dışında yakalanmış ise, 24 saatiçinde hâkim veya mahkeme önüne çıkarılabiliyorsa çıkarılır, çıkarılamıyorsa en yakın SulhCeza Hâkimi önüne çıkarılır. Gözaltı sürelerinde ve diğer konularda yapılan değişiklikler ileAvrupa standartlarının da ilerisinde sayılabilecek yeni reformlar gerçekleştirilmiştir.Yakalama ve gözaltına alma işleminin sonucu olarak kişinin hak ve özgürlüklerininkanunlar çerçevesinde sınırlandırılması gerekmektedir. Bazen bu faaliyetler yapılırken bazıkolluk görevlileri istemeyerekte olsa bu sınırları aşmakta, kişi hak ve özgürlüklerini ihlaletmektedir. Yakalama ya da gözaltına almanın koşuları oluşmadığı halde kişi haksız olarakyakalanmış ya da gözaltına alınmış olabilir. Bu nedenle tezimizde bu konularda ve yakalananya da gözaltına alına kişinin hakları, yakalamanın ve gözaltına almanın koşulları, kollukkuvvetlerinin yetkileri ve uygulamanın nasıl olması gerektiği gibi konularda ayrıntılı olarakbilgi verilmiştir.Toplumun desteğinin kazanılması için öncelikle personele insan haklarına ve temel hakve özgürlüklere saygı çerçevesinde görev yapma bilincinin kazandırılması büyük önem arzetmektedir. Uluslararası birçok alanda özellikle yakalama, gözaltına alma gibi hususlardagereken hassasiyetin kolluk kuvvetleri tarafından sağlanamadığı yönünde eleştirisel anlamdaraporlarla karşı karşıya kalan ülkemizde, 2005 yılında yapılan AB uyum yasalarıçerçevesindeki değişiklikler bu anlamda yerinde ve isabetli olmuştur.

ABSTRACTSubject of arresting forming the first step to struggle crime and crimination has a greatimportance. Arresting means temporary restriction of one?s freedom wıthout any judicialdecision. Short time freedom resrictions are not assumed as arresting. Arresting has twosubjects, first prevention and secondly judicial arresting. Prevantion arresting is a precautionto protect public security and order when necessary time to do. Judicial arresting is, byactively and temporarily restricting one?s freedom grounding crime with definite maarks,evidence, and sign about, inspection of his before arresting. The moment in which one isactually taken under inspection is arresting time. Short time detaining is not arresting. One isactually is under inspection and he is assumed as arrested if he does not objectively feel free.A decision is needed from Public Prosecutor to put one under house arrest (CMKm.91/1). Judicial arresting has some types such as red-handed arresting, arresting to defineidentity information, arresting by everyone, and seizing grounding decision of arresting. Thepositions in which police and other everyone can arrest are listed in CMK m.90/1. Temporaryarresting can be realized without any judge decision and any order given by authorized office.Arresting can be realized in day or at night. When authorization for arresting existsauthorized police firstly provide his own security. By this purpose, person arrested is deprivedof any weapon by seeking his clothes to prevent him to escape and damage himself of others.Police must provide a written order from Public Prosecutor to make detailed research aboutarrested person that police takes off his weapons. Needed precautions are taken duringarresting process to prevent terminating or demolishing marks, evidence, and sign of crimecommitted.Legal rigtts are immediately informed to person who is arrested and delivered to policeby anyone or arrested by police (CMK m.90/4). If arrested or seized person is a foreigncitizen this position is informed to his citizenship embasy or consulate if he does not appeal inwritten (Arresting Provision m.8/d). By Public Prosecutor?s order, a notice is immediatelygiven to his relative or any person who define about his arresting or extended time to put himunder house arrest for more. Not informing arrested person his rights then a request forcompensation may occur.Enough force can be used on arrested or seized person for realizing arresting or seizing.In case that person who must arrested or seized by use force his health status in arrestingmoment is defined by examining by a doctor. (Arresting Provision m.9). Arresting process isattached to a minutes.If person is arrested at the place of investigation or presecution he shall be presentedbefore authorized judicial judge or court not later than 24 hours. If he is arrested out of thatplace he is presented before judge or court if possible otherwise he shall be presented beforeJudge of the nearest Justice of Peace and Crime. With the amendments on arresting periodsand the other subjects new reforms which are beyond European standartsa re performed.While arresting and seizing people?s rihts and freedoms must be restricted in the frameof legal procedures. Sometimes, some police unwillingly goes beyond of these restrictionsduring arresting processes and violates people?s rights and fredoms. One could be unjustlyarrested wıthout any condition requiring arresting or seizing. Therefore detailed information iswritten in our thesis about those matters, rigts of persons arrested or seized, conditions ofarresting or seizing, police?s capacities, and application ways.In order to provide support of the society it is very important to make personel firstlyhad the conscious of working in the respect frame for human rights and basic rights. In ourcountry which is face to face of some reports critizing by alleging that no sufficientsensitiveness are shown by police in many international areas especially in arresting andseizing processes, some amendments made in grounds of EU adaptation rules are feasible andproper in this way in 2005.