Isparta güneyi Ağlasun-Bucak dolayının jeolojik ve tektonik özellikleri

Abstract

İnceleme alanı Isparta'nın güneyinde Ağlasun ile Bucak (Burdur) dolaylarındaki yaklaşık 870 km2'lik bir bölgeyi kapsar. Çalışma alanındaki kaya birimleri otokton, allokton ve volkanik kökenli olmak üzere üç guruba ayrılırlar. Otokton birimler, en altta Senomaniyen-Alt Senoniyen yaşlı Davraz kireçtaşı ile başlar. Daha üstte ise uyumsuz olarak Maestrihtiyen yaşlı Çiğdemtepe formasyonu yer alır./Kretase yaşlı / birimler üzerine uyumlu olarak gelen Tersiyer yaşlı çökeller ise alttan üste doğru, Paleosen-Alt Eosen yaşlı Kızılkırma formasyonu, Orta Eosen yaşlı Kayıköy formasyonu ve Üst Eosen yaşlı Hüyük formasyonu şeklinde sıralanırlar. Miyosen öncesi birimleri uyumsuz olarak örten Miyosen transgresyonu, Akitaniyen yaşlı Yazır kireçtaşı ile başlar ve Burdigaliyen yaşlı Ağlasun formasyonu ile devam eder. Daha üstte ise Orta-Üst Miyosen yaşlı Aksu formasyonu tüm birimler üzerine uyumsuz olarak gelir. Pliyosen sonrasında bölgenin karasallaşmasıyla Çamlık traverteni, Karaçal formasyonu ve Karyağdı kireçtaşı üyesi çökelmiştir. Yamaç molozu ve alüvyon ise bölgedeki en genç birimlerdir. Çalışma alanındaki allokton konumlu birimler ise Burdigaliyen sonrasında bölgeye yerleşen İsparta ofiyolitli karışığı ile Akdağ kireçtaşıdır. Mesozoyik'de volkanik birimlerden Susuzköy bazaltları denizel ortamda ortaya çıkmışlardır. Alt Miyosen öncesinde D-B ve KD-GB yönlü çekme gerilimleriyle önce K-G, sonra KB- GD doğrultulu normal faylar gelişmişlerdir. Burdigaliyen sonrasında ise bölgede en önemli tektonik olay meydana gelmiştir. Allokton konumlu birimler, D-B yönlü sıkışma tektoniği sonucu bölgeye batıdan doğuya doğru yerleşmişlerdir. Bunun sonunda Alt Miyosen ve öncesi tüm birimlerde K-G gidişli kıvrımlar, D-B doğrultulu tansiyon çatlakları ve KB-GD ile KD-GB doğrultulu makaslama çatlakları gelişmiştir. Deformasyonun ileri safhalarında KD-GB doğrultulu sağ yönlü ve KB-GD doğrultulu sol yönlü doğrultu alımlı faylar meydana gelmiştir. Üst Miyosen sonundaki KKB-GGD yönlü ikinci bir sıkışma tektoniği ile Üst Miyosen ve öncesi birimlerde DKD-BGB gidişli kıvrımlar ve KKB-GGD doğrultulu tansiyon çatlakları gelişmiştir. Pliyosen' de bölgenin çekme tektoniği denetimine girmesiyle karasal tortullar ve aktif normal faylar meydana gelmiştir. Miyosen sonrasında gelişen bu faylar, Pliyosen sonunda K-G, Pleistosen'de KD-GB ve Pleistosen sonu-günümüz aralığında ise D-B doğrultulu normal faylardır.

ABSTRACT The investigated area located around Ağlasun-Bucak (Burdur) in southern of İsparta is approximately 870 square kilometers. Rock units in the area are divided into three basic groups as autochthonous, allochthonous and volcanics. Autochthonous units begins with Cenomanian- Lower Cenonian aged Davraz limestone. The Maastrichtian aged Çiğdemtepe formation overlies unconformably the Davraz limestone. The Cretaceous-Tertiary boundary in the region is conformable. The Lower Tertiary sequences in ascending stratigraphical order are Paleocene- Lower Eocene aged Kızılkırma formation, Middle Eocene aged Kayıköy formation and Upper Eocene aged Hüyük formation. The Upper Tertiary sequence begins with Miocene transgression. Lower Miocene (Aquitanian) aged Yazir limestone overlies unconformably pre-Miocene units. Burdigalian aged Ağlasun formation occurs conformably on the Yazir limestone. Middle to Upper Miocene aged Aksu formation overlies unconformably all pre-Upper Miocene units. Pleistocene aged Çamlık travertines, Karaçal formation and its Karyağdı limestone member were deposited within a terrestrial paleoenvironments. Slope deposits and alluviums are the youngest units in the study area. Allochthonous units, emplaced at the end of Burdigalian are İsparta ophiolitic melange and Akdağ limestone. During the Mesozoic Susuzköy basalts were extruded by the tensional tectonic regime in the region. Before the Lower Miocene firstly N-S and then NW-SE trending normal faults formed due to the E-W and NE-SW directed tensional tectonic regime. At the end of Burdigalian the strongest tectonic event took place in the region. Allochthonous units were emplaced by eastward transport due to the E-W directed compressional tectonic regime. So N-S trending folds, E-W trending tensional fractures, NW-SE and NE-SW trending conjugate fractures are observed at the pre-Lower Miocene aged units. The NE-SW trending dextral and NW-SE trending sinistral strike slip faults formed at the advanced phase of this deformation. At the end of the Upper Miocene ENE-WSW trending folds and NNW-SSE trending tensional fractures formed at the pre-Upper Miocene units as a result of NNW-SSE directed a second compressional tectonic regime. During the Pliocene terrestrial deposits and active normal faults were developed at the begining of the tensional tectonic regime in the region. At the end of Pliocene N-S, at the Pleistocene NE-SW, and end of Pleistocene-recent E-W trending normal faults were developed at the neotectonic periods in the study area.