Eğirdir Gölü Sudak (stizostedion lucioperca Lin. 1758) balıklarının total lipit, total yağ asidi ve yağ asidi bileşiminin mevsimsel incelenmesi

Abstract

Ill ÖZET Bu çalışmada Eğirdir Gölü'nde yaşayan sudak {Sttzostedion lucioperca L. 1758) bahklarmm kas, karaciğer ve gonaüannm total lipid, total yağ asidi ve yağ asidi bileşiminin, eşeye ve mevsime bağlı değişimleri araştırılmıştır. İstenen büyüklükteki üç dişi ve üç erkek balığın kas ve karaciğerleri temmuz 1998'den başlayarak mayıs 1999'a kadar iki aylık aralıklarla; testis ve ovaıyumlan ise, gonat gelişiminin hızlandığı kasım ve gelişiminin yaklaşık tamamlandığı mart aylarında çalışılmıştır. Yağ asidi metil esterlerinin analizleri GC ile yapılmış olup sonuçlar tablolar halinde verilmiştir. Sudakların kas dokusu yağ oranının yıl içinde hiçbir zaman %1'i geçmediği ve yağsız balıklar smıfina girdiği tespit edilmiştir. Her iki eşeyde de karaciğer yağ içeriğinin kas dokudan yaklaşık 8-10 kat daha fâzla olduğu saptanmıştır. Total lipid içeriği yıl içinde dişilerin kas dokusunda %0.39-0.77, erkeklerin kas dokusunda %0.42-0.76, dişilerin karaciğerinde %3.75-6.42, erkeklerin karaciğerinde %3.95-7.97 arasında değişmiştir. Kas ve karaciğer total lipid içeriğinin üremeden sonra mayıs ayında minumum seviyeye düştüğü, daha sonra artarak eylül ve kasım aylarında maksimum seviyeye ulaştığı tespit edilmiştir. Ovaryum total lipid içeriği testislerden önemli derecede yüksek bulunmuştur. Kasım ve mart aylarında testis total lipid içeriği değişmezken(P>0.05), gonat total lipid içeriğinin önemli derecede arttığı görülmüştür(P>0.05). Aylara göre değişmekle birlikte total lipidlerin yansından fazlasını total yağ asitlerinin oluşturduğu tespit edilmiştir. Genelde total lipid içeriğinin arttığı aylarda total lipide göre total yağ asidi oranının da arttığı saptanmıştır. Sudak balıklarının kas, karaciğer ve gonatlannda total yağ asidi bileşiminin yansından fazlasını doymamış yağ asitlerinin oluşturduğu tespit edilmiştir. Palmitik asit doymuş yağ asitleri içinde en çok bulunan yağ asilidir ve total yağ asidi büeşiminin %60-70'ini oluşturmaktadır. Doymamış yağ asitleri içinde MUFA'ler daha çok bulunmuş olup, bunun da çoğunluğunu oleik asitin oluşturduğu saptanmıştır. nicelenen bütün dokularda o>3 yağ asitleri co6 yağ asitlerinden daha çok bulunmuştur. co3 yağ asitleri içinde dokosaheksaenoik ve eikosapentaenoik asitlerin, co6 yağ asitleri içinde de araşidonik asitin daha çok bulunduğu tespit edilmiştir. Kas ve karaciğerde tespit edilen yağ asidi ve sınıflarının (SFA, UFA, MUFA, PUFA <*>3 ve co6) total yağ asidi içindeki oranlarının eşeyler arası farklı olmadığı görülmüştür. Testis ve ovaryumlarda ise UFA, PUFA, a>3 ve ©6 oranlan kas ve karaciğerden önemli derecede yüksek bulunmuştur. Kas dokunun PUFA ve oa3 oram nispeten yüksek bulunmuştur. Ancak kas dokunun yağ oram çok düşük olduğundan koruyucu diyet olarak fâzla önemli olmadığı sonucuna varılmıştır. Kas ve karaciğerde en belirgin mevsimsel değişim PUFAlerde olmuştur. ©3 yağ asitleri aylar arasmda ©6 yağ asitlerinden daha fâzla değişim göstermiştir. Kas ve karaciğer total lipid içeriğinin artmasıyla birlikte PUFA'lerin de arttığı tespit edilmiştir. Gonat gelişiminin ilerlemesi ile birlikte PUFA, co3 ve co6 oranlan kas ve karaciğerde azalmış, gonatlar da ise artmıştır. Sonuçlarımız; gonatlarm olgunlaşması için PUFA'lerin, özellikle co3 yağ asfflerinin, diğer yağ asitlerinden çok daha önemli olduğunu ve sudakların yağ asidi metabolizmasının çevre sıcaklığından ziyade beslenme, gonat gelişimi ve üremeye bağlı olduğunu göstermiştir. ANAHTAR KELİMELER: Sudak, Stizostedion lucioperca, Total Yağ, Total Yağ Asidi, Yağ Asidi bileşimi, mevsimsel değişim

IV ABSTRACT In this study, the sexual and seasonal variations in total lipid, total fatty acid and fatty acid composition of muscle, liver and gonads of pike perch (Stizostedion lucioperca), which cauth in the Eğirdir Lake, were determined. Muscle and liver of both sexes which was sexual maturation was studied ones two month from July 1998 to May 1999, gonads in November which gonadal maturation was speeded and in March which was approximately finished. Analyses of fatty acid methyl esters were performed by GC and results are tabulated. The total lipid content of muscle was found less than 1% all over the year. It was determined that liver contained 8-10 times more lipid man muscle. The total lipid content of female muscle varied seasonally ranging from 0.39% to 0.77%, male muscle from 0.42% to 0.76%, female liver from 3.73% to 6.42%, male liver from 3.43% to 7.97% of wet weight. The total lipid content of both muscle and liver decreased to minutnum in May after spawning and increased to maximum in the months of late Autum. Total lipid content of ovary was found higher men testis, while testis total lipid content was remained fairly stable from November to May, Total lipid content of ovary increased remarkebly in May(P<0.05). Although it was changed between months, higher than half of the total hpid was composed of total fatty acids. Generally, in the months which total hpid content of liver and muscle was increased, it was seemed that the ratio of total fatty acids in total lipids was also icreased.. UFA was composed of higher man half of total fatty acids content in the muscle, liver and gonads of pike perch. Palmitic acid(C16:0) was the predominant saturated fatty acid, accounting for 60-73% of total saturated acids. The ratio of MUFA was found higher than of that PUFA in muscle, liver and gonads of both sexes. Oleic acids(C18:l) was the most abundant monounsaturated fatty acids. co3 fatty acids were present in excess of ©6 fatty acids in the examined tissues. Docosahexaenoic acid (C22:6co3) eicosopentaenoic acid(C20:5(a3) and aracbidonic acid(C20:4cû6) were the predominant polyunsaturated fatty acids. It was determined mat the ratio of fatty acids and their classes (SFA, UFA, MUFA, PUFA, to3 and 0)6) in muscle and liver were not different significantly between sexes(P>0.05). UFA, PUFA, co3 and <o6 fatty acids are present in higher proportions in gonads compared to muscle and liver. The ratio of PUFA and co3 fatty acids in muscle was relatively high. But, because of the total hpid content of muscle was little, as a source of co3 fatty acids is not important m muscle and liver, seasonal variation of PUFA was more clear than other fatty acids. <o3 fatty acids profiles showed more variation than co6 fatty acids between months, hi muscle and liver, relative proportions of PUFA, especially co3 fatty acids diminished significantly with the maturation of gonads, increased with the increase of total lipids. The results indicated that PUFA, especially a>3 fatty acids, were much more important man the others for gonat maturation and mat fatty acid metabolism of pike perch is associated with feeding, gonad maturation and reproduction rather man environmental temperature. KEYWORDS: Pike Perch, Stizostedion lucioperca, Total Lipid, Total Fatty Acid, Fatty Acid Composition, Seasonal Changes