Dinar-Isparta arasındaki eosen bentik foraminiferlerinin sistematik ve biyofabrik incelemesi

Abstract

Ill ÖZET İnceleme alam Dinar( Afyon) ve İsparta il merkezi arasında yer alır. Çalışmada, sahanın stratigrafisi yeniden değerlendirilmiş Paleosen-Eosen yaşlı birimlerin bentik forammifer içeriği ile iri bentik forarniniferlerin biyorabriğrnin verilmesi âmaçlanmışttr Çalışmada Söbüdağ, Dinar-Merkez, Dinar- Suçıkan, Gönen-Kale Tepe ve Kayısivrisi-Isparta lokasyonlarında ölçülü stratigrafik kesitler alınmış ve çok sayıda nokta örnekleri değerlendirilmiştir. Sabada,, otokton ve allokton birimler gözlenir. Otokton birimler, Beydağlan karbonat platformuna ait üst Kretase yaşlı, sığ denizel Söbüdağ kireçtaşı üyesi' ni de içeren Jura-Kretase zaman aralığında çökelmiş Davraz kireçtaşı MaastrihtLyen yaşlı plaketli kireçtaşlan ile temsil olunan, derin denizel karakterli Çiğdemtepe kireçtaşı' dır. Mesozoyik birimlerini üzerleyen Senozoyik yaşlı birimler ise alttan, üste doğru, derin denizel özellikli çamurtaşı kumtaşı ardalanmah Koçtepe formasyonu (Paleosen); birbirleriyle yanal-düşey geçişli İsparta filisi (Üst Paleosen-Eosen), Telaştık irarhrınatlarrlaTi nlnşan naripça formasyonu (Üst Lütesiyen-Bartoniyen) ve klastiklerden oluşan İncesu formasyonudur (BaâoniyenrEriabonryen>. İsparta- filisi içerisinde killi Mreçtaşı-kireçtaşı litolojileri Kayısivrisi üyesi olarak ayırtlarunışür. Paleojen çökellerini uyumsuz olarak üstleyen Miyosen yaşlı, Güneyce formasyonu yalnızca İsparta Merkez çevresinde yüzeylenmektedir. Sahadaki Pliyo-Kuvatemer yaşlı killi kireçtaşlarmdan oluşan Burdur formasyonu, Atabey konglomeraları, volkanik ve volkanoklasuklerle temsil olunan Gölcük volkanitleri diğer otokton birimlerdir. İsparta Büklümü'nün baûsmda Burdur çevresinde gözlenen ve Gökçebağ karışığı olarak bilinen karışık, mağmatik ve sedimentet kayaçlar içermekte olup, Lisiyertnapları'na ait kütleler olarak yorumlanmaktadır. Karasal çekeller olan alüvyonlar, yamaç döküntüleri ve birikinti konileri de en genç çökelleri oluştururlar ve temel birimleri uyumsuz bir şekilde örterler. Isparta-Dinar arasmda geniş alanlarda yüzeyleyen İsparta filisi orta-kaba taneli kırıntılıları, Garipçe formasyonuna ait kireçtaşlan ve İncesu formasyonun, kalklititleri zengin bentik ve. planktik foraminiferler içerir. Textularia sp., Dictyoconus sp., Quinqueloculina sp., Biloculina sp., Orbitolites complanatus Lamarck, Orbitolites sp., Opertarbitolites sp., Nodosaria sp., Lagenid form 1, Lagenid form 2, Missisipina sp., Fabiania cassis (Oppenheim), Eorupertia magna (Y. Le Calvez), Gypsina sp., Sphaeorogypsina globulus (Reuss), Epistomaria sp.,- Asterigerina sp., Amphistegina sp., Rotalia trochidiformis Lamarck Soriella sp., Silvestriella tetraedra Gümbel, Miscellanid form 1, Assilina exponens (B ve A) Sowerby, Nummulites et aturicus (B ve A) (Joly ve Leymerie), Nummulites beaumonti d'Archiac ve Haime, Nummulites cf. millecaput (B ve A) Boubee, Nummulites perfaratus (B ve A) (de Montfort), Nummulites striatus (Bruguiere), Nummulites sp. 1, Nummulites şp. 2, Discocyclina sp. 1 ve Discocyclina sp. 2 olmak üzere yaklaşık 32 bentik foraminifer cinsi ya da türleri tanımlanmıştır. Fauna toplulukları ve saha gözlemleri dikkate alındığında Garipçe formasyonu' nun Bartoniyen yaşlı organizmalarca zengin topluluk oluşturduğu ve İsparta filisi içerisinde set? resifleri şeklinde çökeldiğU İncesu formasyonu' nun en üst Eosen çökelleri olarak gözlendiği sonucuna varılmıştır Ayrıca, Eosen iri bentik foraminiferlerinin ve özellikle de Nummulites'lerm kayaç içerisindeki dokuları incelenmiştir. Garipçe formasyonu beş fasiyese ayrılmıştır. Bunlar alttan üste doğru a) Alveolinali kireçtaşlan, b) Nummulites A_ formlu kireçtaşlan, c) Kalkarenit-kalsirndit, tyNummulites A ve B formlu kireçtaşlan ve e) Nummulites B formlu kireçtaşlandır. Alveolind'csi zengin olan düzeyler lagüner bir ortamda, Nummulites'letce zengin olan düzeyler ise Nummulites setleri ve- set önlerinde çökelmiştir. Gönen-Kaletepe, Kayıköy-Kayısivrisi ve Küçük Söbü Tepe KD'su ölçülü kesit lokasyonlarmdaki İsparta filisi kırıntılıları ve İncesu formasyonu kalkarenitleri de taşınmış bentik foraminiferler içerir. Eosen açık deniz çökellerine ait çamurtaşlan ile ardaşıklı çökelmiş kumtaşı ve konglomera ara tabakalarındaki bentik forarniniferlerin akıntılarla açık denize taşındıkları, kaynağının ise sahanın kuzey kesimlerindeki karbonatlar, kırıntılı karbonatlar ile temsil edilen Nummulites setleri olduğu düşünülür. Aynca, A/B formlarının oram ile iri bentjkler ve Nummulites lerin kayaç içerisindeki konumlan dikkate alındığında; dört farklı tip topluluk oluşturdukları gözlenir. Bunlar a) nispeten yerinde topluluklar, b) yan otokton-yerinde ayıklanmış Nummulites toplulukları, c) B formlu artık topluluklar ve d) taşınmış A formlu topluluklan'dır. Bu biyolojik doku özelliğine sahip kayaçlarda Nummulites kavkı şekilleri ve boyutlarının da ortam özelliklerine göre değişebildiği görülmüştür. Bu biyofiıbrik dokuların gelişimi ve nedenleri de tartışılmış, geçmiş tarihçenin aydınlatılmasında bu tip dokuların ortamsal ve yaşlandırmalardaki önemi vurgulanmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Dinar, İsparta, Eosen, Foraminifera, Biyofabrik

IV ABSTRACT The Investigation area is located between Dinar (Afyon) and İsparta cities. Aims of this study are to establish the stratigraphy of the area, and to present the benthic foraminifera contents of Paleocene- Eocene aged geological units and larger benthic forarninifera biofabric data. In the study, the Paleocene-Eocene aged sediments in Söbüdağ, Dinar-Centre, Dinar-Suçıkan, Gönen-Kale Tepe and Kayısivrisi-Isparta locations were measured, and many spot samples were evaluated. In the area, allochthonous and autochthonous units are seea The basement autochthonous units are the Jurassic to Cretaceous aged Davraz limestone which belongs to the Beydağlan carbonate platform, Maastrichtian aged open sea sediments of Çiğdemtepe limestone. Söbüdağ limestone member is the upper Cretaceous aged top unit of the Davraz limestone. The Paleogene units are as follows: Koçtepe formation (open-sea, Paleocene aged), İsparta flysch (open-sea, Upper Paleocene-Eocene aged), Garipçe formation (limestone, shallow water, Bartonian aged) and incesu formation (elastics, shallow?, Upper Eocene aged). Limestone, clayey limestone blockc within the İsparta flysch are sepereted as a member of the formation called as the Kayisivrisi member. The Miocene aged Güneyce formation unconformably overlies the previous sediments. Plio-Quarternary aged Burdur formation (clayey limestones, claystones) and Gölcük volcanics are lacustrine terrestrial sediments or rocks. The youngest deposits are the Quartenary aged alluviums. The allochthonous units are the Gökçebağ melange and Akdağ limestone which belong to the Lycian nap. This melange includes, complex and mixed various sedimentary and magmatic rocks.. Clastics of the İsparta flysch, limestones of Garipçe formation and calclitite of İncesu formation outcropping widely between İsparta and Dinar contain a rich assamblages of benthic and planktic foraminifera. Aproximately 32 genus or species are described There are: Textularia sp., Dictyoconus sp., Quinqueloculina sp., Biloculina sp., Orbitolites complanatus Lamarck, Orbitolites sp., Opertorbitolites sp., Nodosaria sp., Lagenid form 1, Lagenid form 2, Missisipina sp., Fabiania cassis (Oppenheim), Eorupertia magna (Y. Le Calvez), Gypsina sp., Sphaeorogypsina globulus (Reuss), Epistomaria sp., Asterigerina sp., Amphistegina sp., Rotalia trochidiformis Lamarck, Soriella sp., Silvestriella tetraedra Gümbel, Miscellanid form 1, Assilina exponens (B ve A) Sowerby, Nummulites cf. aturicus (B ve A) (Joly ve Leymerie), Nummulites beaumonti d'Archiac ve Haime, Nummulites cf. millecaput (B ve A) Boubee, Nummulites perfaratus (B ve A) (de Montfort), Nummulites striatus (Bruguiere), Nummulites sp. 1, Nummulites sp. 2, Discocyclina sp. 1 ve Discocyclina sp. 2. The fauna contents and field observations show that the Garipçe formation include the Bartonian fauna assamblage occurring within the fringing reefs, and the İncesu formation were deposited at the end of the Eocene Period. Biofabrics of Nummulits and other Eocene larger benthic foraminifera were identified from İsparta flysch, Garipçe formation and İncesu formation between Dinar (Afyon) and İsparta. The Garipçe formation outcropping around the Dinar town centre contains five different facies. These are, from bottom to top, as follows: a) limestones with Alveolins, b) limestones including Nummulit A forms, c) calcarenites-calcrudites, d) limestones having Nummulit A and B forms, and e)limestones with Nummulit B forms. The levels having abundant Alveolinids show a lagoon paleoenvironment. and the others belong to the Nummulit banks or fore-banks. Clastics and calcarenites of the İsparta flysch and the İncesu formation at Gönen-Kale T., Kayıköy-Kayısivrisi and NE of Küçük Söbü T. contain reworked benthic forarnininifera. The source of these Nummulits are thought to be the Nummulitic banks? developed at the northern side of the study area. Besides, A/B ratio and imbrication of Nummulit and other larger forarninifera also show different type assemblages. These assemblages are a) in-situ, b) para- autochthonous, c) residual with B forms, and d) autochthonous with A forms. The study also discuss test shape and size changing in various depths and emphasise the biofabric developments in time and place. KEY WORDS: Dinar, İsparta, Eocene, Foranunifera, Biofabric