Isparta koşullarında bazı ılıman iklim meyve fidanlarının çoğaltılması üzerine araştırmalar

Abstract

ÖZET Bu araştırma, İsparta ekolojik koşullarında elma, kayısı, kiraz, şeftali meyve fidanları ile şeftali ve kayısı çöğürlerinin gelişimleri üzerine yüksek tünel uygulamasının etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla fidanlarda; fidan boylan, fidan çaplan, fidan kök sayılan, fidan kök uzunlukları ve aşı tutma oranlan, çöğürlerde; çıkış tarihleri, çöğür boylan ve çaplan, çöğür kök uzunlukları ve kök sayılan ile aşıya gelme oranlan belirlenmiştir. Ayrıca yüksek tünel uygulaması süresince hava ve toprak sıcaklıktan saptanmıştır. Bu araştırmada elde edilen sonuçlar şu şeklide özetlenebilir; 1. Uygulamanın hava ve toprak sıcaklığım artırdığı belirlenmiştir. Uygulama süresince ortalama hava sıcaklık dereceleri örtü altı ve açık arazi koşullarında sırasıyla 18.62°C ve 13.91°C olurken, ortalama toprak sıcaklık dereceleri sırasıyla 17.85°C ve 15.58°C olarak saptanmıştır. 2. Uygulamanın elma, kiraz ve şeftali fidanlarının aşı tutma oranlan üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur. Yüksek tünel uygulamasında; M9, M26 ve MM 106 üzerine aşılı Starking Delicious elma çeşidinde aşı tutma oranlan sırasıyla % 90, % 96.7, % 86.6, M9, M26 ve MM106 üzerine aşılı Golden Delicious elma çeşidinde aşı tutma oranlan sırasıyla % 83.3, % 90 ve % 90 olarak belirlenirken, açık arazi koşullarında aşı tutma oranlan M9, M26 ve MM106 üzerine aşılı Starking Delicious elma çeşidinde sırasıyla % 86.6, % 96.7, % 96.7, M9, M26 ve MM106 üzerine aşılı Golden Delicious elma çeşidinde sırasıyla % 83.3, % 80, % 83.3, yüksek tünel uygulamasındaki 0900 Ziraat ve Starks Gold kiraz çeşitlerinde aşı tutma oranlan sırasıyla % 96.7 ve % 90, açık arazi koşullarında sırasıyla % 96.7 ve % 90, yüksek tünel uygulamasındaki Cresthaven ve Monreo şeftali çeşitlerinde aşı tutma oranlan sırasıyla % 80 ve % 83.3, açık arazi koşullarında sırasıyla %76.7 ve % 80 olarak belirlenmiştir.Uygulamanın kayısı fidanlarının aşı tutma oram üzerine etkisi önemli bulunmuştur. Yüksek tünel uygulamasında Şekerpare ve Roxana kayısı çeşitlerinde aşı tutma oranlan sırasıyla % 90 ve % 56.7, açık arazi koşullarında aşı tutma oranlan sırasıyla % 20 ve % 20 olarak belirlenmiştir. 4. Uygulamanın elma, kayısı, kiraz ve şeftali fidanlarının boy gelişimleri üzerine önemli derecede etkili olduğu saptanmıştır. Yüksek tünel uygulamasında; M9, M26 ve MM 106 üzerine aşılı Starking Delicious fidanlarında aşı sürgünü boylan sırasıyla 92.3, 92.3, 113.0 cm, M9, M26 ve MM106 üzerine aşılı Golden Delicious fidanlarında aşı sürgünü boylan sırasıyla 93.1, 95.8, 114.4 cm iken, açık arazi koşullarında aşı sürgünü boylan; M9, M26 ve MMI06 üzerine aşılı Starking Delicious fidanlarında sırasıyla 58.4, 60.7, 74.9 cm, M9, M26 ve MM106 üzerine aşılı Golden Delicious fidanlarında sırasıyla 64.4, 68.0, 84.5 cm olarak, Şekerpare ve Roxana kayısı fidanlarında aşı sürgünü boylan yüksek tünel uygulamasında sırasıyla 136.9 ve 139.5 cm, açık arazi koşullarında sürgün boylan sırasıyla 83.2 ve 80.7 cm, 0900 Ziraat ve Starks Gold kiraz fidanlarında sürgün uzunlukları yüksek tünel uygulamasında sırasıyla 140.2 ve 144.6 cm, açık arazi koşullarında sürgün boylan sırasıyla 82.3 ve 83.5 cm, Cresthaven ve Monreo şeftali fidanlarında aşı sürgünü boylan yüksek tünel uygulamasında sırasıyla 125.2 ve 126.0 cm, açık arazi koşullarında sürgün boylan sırasıyla 61.9 ve 65.8 cm olarak belirlenmiştir. 5. Uygulamanın elma, kayısı, kiraz ve şeftali fidanlarının çap gelişimleri üzerine önemli derecede etkili olduğu saptanmıştır. Yüksek tünel uygulamasında; M9, M26 ve MM106 üzerine aşılı Starking Delicious fidanlarında fidan çaplan sırasıyla 8.70, 9.26, 12.31 mm, M9, M26 ve MM106 üzerine aşılı Golden Delicious fidanlarında fidan çaplan sırasıyla 8.47, 9.36, 1 1.77 mm iken, açık arazi koşullarında fidan çaplan; M9, M26 ve MM 106 üzerine aşılı Starking Delicious fidanlarında sırasıyla 6.47, 7.07, 8.05 mm, M9, M26 ve MM106 üzerine aşılı Golden Delicious fidanlarında sırasıyla 6.42, 7.61, 8.90 mm olarak, Şekerpare ve Roxana kayısı fidanlarında fidan çaplan yüksek tünel uygulamasında sırasıyla 15.63 ve 15.55 mm, açık arazi koşullarında fidan çaplan sırasıyla 8.79 ve 8.89 mm, 0900 Ziraat ve StarksGold kiraz fidanlarında fidan çaplan yüksek tünel uygulamasında sırasıyla 16.23 ve 16.33 mm, açık arazi koşullarında sırasıyla 11.10 ve 11.52 mm, Cresthaven ve Monreo şeftali fidanlarında fidan çaplan yüksek tünel uygulamasında sırasıyla 16.70 ve 16.78 mm açık arazi koşullarında sırasıyla 9.12 ve 9.08 mm olarak belirlenmiştir. 6. Uygulamanın kayısı, kiraz ve şeftali fidanlarının kök sayılan üzerine önemli derecede etkili olduğu belirlenmiştir. Yüksek tünel uygulamasında Şekerpare ve Roxana fidanlarında kök sayılan sırasıyla 7.6 ve 7.2 adet/bitki, açık arazi koşullarında sırasıyla 4.9 ve 4.3 adet/bitki, 0900 Ziraat ve Starks Gold kiraz fidanlarından kök sayılan yüksek tünel uygulamasında sırasıyla 8.4 ve 8.5 adet/bitki, açık arazi koşullarında sırasıyla 6.2 ve 6.4 adet/bitki, Cresthaven ve Monreo şeftali fidanlarından kök sayılan yüksek tünel uygulamasında sırasıyla 7.4 ve 6.9 adet/bitki, açık arazi koşullarında sırasıyla 4.6 ve 4.8 adet/bitki olarak belirlenmiştir. 7. Uygulamanın kayısı, kiraz ve şeftali fidanlarının kök uzunlukları üzerine önemli derecede etkili olduğu belirlenmiştir. Yüksek tünel uygulamasında Şekerpare ve Roxana fidanlarında kök uzunlukları sırasıyla 22.7 ve 22.3 cm, açık arazi koşullarında 16.0 ve 15.2 cm, 0900 Ziraat ve Starks Gold kiraz fidanlarından kök uzunlukları sırasıyla 22.7 ve 23.6 cm, açık arazi koşullarında 17.7 ve 16.9 cm, Cresthaven ve Monreo şeftali fidanlarından kök uzunlukları sırasıyla 24.8 ve 23.2 cm, açık arazi koşullarında sırasıyla 16.7 ve 15.1 cm olarak belirlenmiştir. 8. Uygulamanın şeftali ve kayısı çöğürlerinde erken bir çıkış sağladığı tespit edilmiştir. Yüksek tünel uygulamasında çöğür çıkış tarihleri şeftali ve kayısı çöğürlerinde sırasıyla 5 Nisan ve 3 Nisan, açık arazi koşullarında sırasıyla 15 Nisan ve 14 Nisan olarak belirlenmiştir. 9. Uygulamanın şeftali ve kayısı çöğürlerinin boy gelişimini önemli ölçüde artırdığı tespit edilmiştir. Yüksek tünel uygulamasında çöğür boylan şeftali veIV kayısıda sırasıyla 118.0 ve 138.6 cm, açık arazi koşullarında sırasıyla 54.1 ve 73.8 cm olarak belirlenmiştir. 10. Uygulamanın şeftali ve kayısı çöğürlerinin çap gelişimlerini önemli ölçüde artırdığı tespit edilmiştir. Yüksek tünel uygulamasında çöğür çaplan şeftali ve kayısıda sırasıyla 12.79 ve 13.11 mm, açık arazi koşullarında sırasıyla 7.57 ve 8.14 mm olarak belirlenmiştir. 11. Yüksek tünel uygulamasının şeftali ve kayısı çöğürlerinde kök sayılarım önemli ölçüde artırdığı saptanmıştır. Yüksek tünel uygulamasında çöğür kök sayıları şeftali ve kayısıda sırasıyla 6.8 ve 7 adet/bitki, açık arazi koşullarında sırasıyla 5 ve 5.2^det/bitki olaı'ak belirlenmiştir. 12. Yüksek tünel uygulamasının şeftali ve kayısı çöğürlerinde kök uzunluklarını önemli ölçüde artırdığı tespit edilmiştir. Yüksek tünel uygulamasında çöğür kök uzunlukları şeftali ve kayısı çöğürlerinde sırasıyla 21.2 ve 20.9 cm, açık arazi koşullarında sırasıyla 15.3 ve 14.3 cm olarak belirlenmiştir. 13. Yüksek tünel uygulamasının şeftali ve kayısı çöğürlerinde l.boy çöğür oranını artırdığı tespit edilmiştir. Yüksek tünel uygulamasında l.boy çöğür oram şeftali ve kayısı çöğürlerinin her ikisinde % 100 olurken, açık arazi koşularında şeftali ve kayısı çöğürlerinde sırasıyla % 38.4 ve % 56.5 olarak belirlenmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Örtü altı,yüksek tünel, meyve fidanı, çoğaltma tekniği

ABSTRACT This research was carried out to determine the effects of the application of high tunnel on growth of apple, apricot, cherry, peach saplings and peach and apricot seedlings in İsparta ecological conditions. For this purpose the height and diameter of saplings; height and number of roots and percentages of saplings which take graft; and the emergence times, height and diameter, the height and number of roots and percentages of to be grafted of seedlings were determined. Also the relations in between the temperatures of weather and heats of soil during high tunnel application were researched. The results obtained from this research can be summarised as follows; 1. It was determined that the application increased the weather and soil heats. The average weather temperatures at applications of high tunnel and uncovered medium in period of application were 18.62 and 13.91 °C respectively. However, the average soil heat in period of application was 17.85 in high tunnel and 15.58 in uncovered medium. 2. The effect of application on percentages of apple, cherry and peach saplings which take graft was not significant. The percentages of taking graft of Starking Delicious apple variety which are grafted on M9, M26 and MM 106 at application of high tunnel were determined as 90 %, 96.7 %, 86.6 %, the percentages of taking graft of Golden Delicious apple variety which are grafted on M9, M26 and MM106 at application of high tunnel were determined as 83.3 %, 90 % and 90 % respectively. However, the percentages of taking graft of Starking Delicious apple variety which are grafted on M9, M26 and MM 106 at application of uncovered medium were determined as 86.6 %, 96.7 %, 96.7 %, the percentages of taking graft of Golden Delicious apple variety which are grafted on M9, M26 and MM 106 at uncovered medium were determined as 83.3 %, 80 % and 83.3 % respectively. The percentages of taking graft of 0900 Ziraat and Starks Gold cherry varieties atapplications of high tunnel and uncovered medium were determined as 96.7 %, 90 % and 96.7 %, 90 % respectively. The percentages of taking graft of Cresthaven and Monreo peach varieties at application of high tunnel were determined as 80 % and 83.3 % respectively. However, the results of the same varieties at application of uncovered medium were determined as 76.7 % and 80 % respectively. 3. The effect of application on percentages of apricot saplings which take graft was significant. The percentages of taking graft of Şekerpare and Roxana apricot varieties at application of high tunnel were detrmined as 90 % and 56.7 respectively. However, tje results of the same varieties at application of uncovered medium were determined as 20 % and 20 % respectively. 4. It was determined that the application quite affected the height growths of apple, apricot, cherry and peach saplings. The grafting shoots' heights of Starking Delicious apple variety which are grafted on M9, M26, and MM 106 at application of high tunnel were determined as 92.3, 92.3, 113.0 cm, the grafting shoots'heights of Golden Delicious apple variety which are grafted on M9, M26, MM 106 at application of high tunnel were determined as 93.1, 95.8, 114.4 cm. However the grafting shoots' heights of Starking Delicious apple variety which are grafted on M9, M26, and MM106 at application of uncovered medium were determined as 58.4, 60.7, 74.9 cm, the grafting shoots' heights of Golden Delicious apple variety which are grafted on M9, M26, and MM 106 at application of uncovered medium were determined as 64.4, 68.0 and 84.5 cm respectively. The grafting shoots' heights of Şekerpare and Roxana apricot saplings at applications of high tunel and uncovered medium were determined as 136.9, 139.5 cm and 83.2, 80.7 cm respectively. The grafting shoots' heights of 0900 Ziraat and Starks Gold cherry saplings at application of high tunnel and uncovered medium were determined as 140.2, 144.6 cm and 82.3, 83.5 cm respectively. The grafting shoots' heights of Cresthaven and Monreo peach saplings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 125.2, 126.0 cm and 61.9, 65.8 cm respectively.vıı 5. It was determined that the application quite affected the diameters of apple, apricot, cherry and peach saplings. The diameters of Starking Delicious apple variety which are grafted on M9, M26, and MM 106 at application of high tunnel were determined as 8,70, 9.26, 12.31 mm, the diameters of Golden Delicious apple variety which are grafted on M9, M26, MM106 at application of high tunnel were determined as 8.47, 9.36, 11.77 mm. However the diameters of Starking Delicious apple variety which are grafted on M9, M26, and MM 106 at application of uncovered medium were determined as 6.47, 7.07, 8.05 mm, the diameters of Golden Delicious apple variety which are grafted on M9, M26, and MM 106 at application of uncovered medium were determined as 6.42, 7.61 and 8.90 mm respectively. The diameters of Şekerpare and Roxana apricot saplings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 15.63, 15.55 mm and 8.79, 8.89 mm respectively. The diameters of 0900 Ziraat and Starks Gold cherry saplings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 16.23, 16.33 mm and 11.10, 11.52 mm respectively. The diameters of Cresthaven and and Monreo peach saplings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 16.70, 16.78 mm and 9.12, 9.08 mm respectively. 6. It was determined that the application quite affected the root numbers of apricot, cherry and peach saplings. The root numbers of Şekerpare and Roxana saplings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 7.6, 7.2 number/plant and 4.9, 4.3 number/plant respectively. The root numbers of 0900 Ziraat and Starks Gold cherry saplings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 8.4, 8.5 number/plant and 6.2, 6.4 number/plant respectively. The root numbers of Cresthaven and Monreo peach saplings at applications of high tunel and uncovered medium were determined as 7.4, 6.9 number/plant and 4.6,4.8 number/plant respectively. 7. It was determined that the application quite affected the root heights of apricot, cherry and peach saplings. The root heights of Şekerpare and Roxana saplings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined asvıu 22.7, 22.3 cm and 16.0, 15.2 cm respectively. The root heights of 0900 Ziraat and Starks Gold cherry saplings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 22.7, 23.6 cm and 17.7, 16.9 cm respectively. The root heights of Cresthaven and Monreo peach saplings at applications of high tunel and uncovered medium were determined as 24.8, 23.2 cm and 16.7, 15.1 cm respectively. 8. It was determined that an earliness between 10-11 days provided regarding emergence times of peach and apricot seedlings according to uncovered medium. The emergence times of peach and apricot seedlings at application of high tunnel medium were determined as 5th and 3 rd of April. However, the emrgence times of same seedlings at application of uncovered mdium were determined as 15th and 174th of April. 9. It was determined that the application increases significantly the height growth of peach and apricot seedlings. The height of peach and apricot seedlings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 118.0, 138.6 cm and 54.1, 73.8 cm respectively. 10. It was determined that the application increases significantly the diameter growths of peach and apricot seedlings. The diameters of peach and apricot seedlings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 12.79, 13.11 mm and 7.57, 8.14 mm respectively. 11. It was determined that the high tunnel application increases significantly the root numbers of peach and apricot seedlings. The root numbers of peach and apricot seedlings at applications of high tunel and uncovered medium were determined as 6.8, 7 number/plant and 5, 5.2 number/plant respectively. 12. It was determined that the high tunnel application increases significantly the root heights of peach and apricot seedlings. The root heights of peach and apricotseedlings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 21.2, 20.9 cm and 1 5.3, 14,3 cm respectively. 13. It was determined that the high tunnel application increases significantly the percentages of first quality peach and apricot seedlings. The percentages of first quality peach and apricot seedlings at applications of high tunnel and uncovered medium were determined as 100 %,100 % and 38.4 %, 56.5 % respectively. KEY WORDS: Under cover, high tunnel, fruit sapling, propagation