Kavramsal bir yağış-akış modeli geliştirilmesi ve Eğirdir Gölü havzasında uygulanması

Abstract

Ill ÖZET Su sınırlı bir kaynaktır, ancak, suya olan talep sürekli artmaktadır. Dolayısıyla su kaynaklarının doğru ve sürdürülebilir kullanımı insanlık için önemli bir sorundur. Göller Bölgesi, ülkemizin tatlı su kaynakları açısından önemli bir bölgesidir. Bu bölgenin en önemli su haznesi Eğirdir Gölü' dür. Bu gölün doğru ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak üzere kapsamlı bir hidrolojik modelinin yapılması gerekmektedir. Bu çalışmada, yağışları akışa dönüştüren kavramsal bir yağış-akış modeli geliştirilmiştir. Böylelikle, daha kolay bulunan yağış ve buhar tavam verileri yardımı ile eksik ya da ölçülmemiş akım verilerinin türetilmesi sağlanmıştır. Kavramsal model toprak haznesine göre yazılmış su bütçesine dayalıdır. Modelde gerçek buharlaşmanın hesaplanması bir toprak kovası alt modeline dayahdır. Artıksuyun yağış öncesi toprak nemine ilişkisi açısından Budyko' nun önerisi benimsenmiştir. Model, Excel Programlama dili ile yazılıma dönüştürülmüş ve Gelendost-Afşar Deresi Havzası' na uygulanmıştır. Modelin uygulama sonuçlan, çeşitli uygunluk kriterleri ile değerlendirilmiş ve başarılı bulunmuştur. Yalnız modele bir kar yağış alt modeli eklenmesinin yararlı olacağı anlaşılmıştır. Sonuç olarak, yağış ve buhar tavam gibi kolay sağlanabilen iki temel girdiye gerek duyan bu modelin, model yandeğişkenleri için uygun değerler bulunarak her havzada uygulanması olanağı vardır. Böyle bir model ülkemizdeki su kaynaklarının kullanılması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalarda alınacak kararlara önemli bir katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Su, Su kaynakları, Eğirdir Gölü, Hidrolojik model, Yağış-akış modeli, Yağış, Buhar Tavam, Gelendost-Afşar Deresi

IV ABSTRACT Water is a limited resource, however, its demand is ever rising. Therefore, its wise and sustainable use is a very important problem for humanity. Lake Region is a important fresh water region of Turkey. Eğirdir Lake is the most important water storage of this area. To built an integrated hydrologica! model is necessary for a wise and sustainable use of this lake. In this study, a conceptual rainfall-runoff model has been developed. Hence, the missing or unobserved flow values can be generated by using easily obtained rainfall and potential evapotranspiration data. This conceptual model based upon the water budget of land storage. In the model, the actual evaporation is calculated by using a soil bucket sub-model. The dependency between Surplus Water and Initial Soil Moisture is formulated according to Budyko's suggestion. Model has been operationalized by a software written in EXCEL, and applied to Gelendost- Afşar Deresi watershed. Model results have been evaluated by means of various performance criteria and found successful. However, addition of a snowfall sub-model is considered as an useful development. In short, this model which requires only two easily found inputs, can be applied to any watershed by selecting suitable values to model parameters. Such a model will contribute greatly to the works and decisions related to the use and development of water resources of our country. Key Words: Water, Water Resources, Eğirdir Lake, Hydrological Model, Rainfall-Runoff Model, Precipitation, Potential Evapotranspiration, Gelendost- Afşar Deresi