Göller bölgesi Abies cilicica Carr. ormanlarında Choristoneura murinana (Hübner) üzerine araştırmalar

Abstract

iiiÖZETBu çalışmada başta Avrupa'daki göknar ormanları olmak üzere oldukça geniş biryayılışa sahip olan, ancak Türkiye'de bugüne kadar bilinmeyen ve Göller BölgesiAbies cilicica Carr. ormanlarında ciddi boyutlarda zarar yapan Choristoneuramurinana (Hübner)'nın ekolojisi, zararı, yayılışı, morfolojisi, biyolojisi, doğaldüşmanları ve göknar ağaçlarında kurumaya olan etkileri araştırılmıştır.Bu amaçla zararlının varlığının tespit edildiği Yenişarbademli Toros Göknarıormanları araştırma alanı olarak belirlenmiştir. Bu sahada yapılan araziçalışmalarının yanısıra alandan toplanan araştırma materyali laboratuvarda kültürealınarak beslenmiş ve yürütülen laboratuvar çalışmalarıyla da gerekli sonuçlaraulaşılmıştır.C. murinana'nın ön kanatlarının zemini sarımsı krem renkte olup, hafif çizgili vekahverengi desenlere sahiptir. Arka kanatlar kahverengimsi gri renklidir. Önkanatları arasındaki açıklık dişi erginlerde 18-24 mm. arasında olup, ortalama22.8 ± 1.7 mm.'dir. Bu mesafe erkek erginlerde 16-21 mm. arasında değişmekte veortalama 18.5 ± 1.6 mm.'dir.Zararlının yumurtalarının şekli oval, üst yüzeyleri konveks, alt yüzleri disk şeklindeolup, 0.8-1 mm. genişliğindedir. C. murinana'nın olgun larvaları grimsi açık yeşilrenkte olup, siyahımsı kahverengi başa sahiptirler. Olgun larvaların boyları1.2-2.1 cm. arasında değişmekte olup, ortalama 1.6 ± 0.25 cm. olarak ölçülmüştür.Kahverengi pupalar, 8-12 mm. (ortalama 9.8 ± 1.26 mm.) uzunluğunda olup, 3-4mm. genişliğe sahiptir. Dişi pupaların ortalama ağırlığının 0.048 ± 0.012 gr. olduğu,erkek pupaların ise ortalama 0.033 ± 0.0035 gr. ağırlığında oldukları saptanmıştır.C. murinana kuzey yarımkürede özellikle Orta ve Doğu Avrupa'da oldukça geniş biryayılışa sahiptir. Zararlının Avrupa'daki yayılışına ait bilgiler XX. yüzyıl başlarınakadar dayanmaktadır. Ülkemizde ise zararlının varlığı Isparta-YenişarbademliA. cilicica sahalarında 2000 yılında tespit edilmiştir.C. murinana özellikle Avrupa'da A. alba Miller üzerinde önemli zararlara yolaçmaktadır. Bu kelebek diğer Abies türlerinde de zararlı olmakta, hatta farklı konifercinslerinde de zarar yapmaktadır. C. murinana'nın Yenişarbademli Toros Göknarı(A. cilicica) ormanlarında tespit edilmesiyle birlikte A. cilicica'da zararlının konukçutürleri arasına girmiştir.C. murinana ağaçların taze sürgün, tomurcuk ve ibrelerinde önemli derecede zararyapmaktadır. Larvaları yumuşak ve taze olan sürgünlerde ısırıcı-çiğneyiciağızlarıyla, ibreleri kemirerek yemektedirler. İbrelerin çiğnenmesi sonucu küçükkalıntılar kalmaktadır. Bu yiyim sonucunda göknarların tepesi kırmızımtırak birgörünüşe sahip olmaktadır.Arazide yapılan çalışmalarda C. murinana'nın uçma zamanının haziran ortasındantemmuz sonuna kadar devam ettiği tespit edilmiştir. Dişi erginler yumurtalarınıağaçların tepe tacına yakın, üst dallarına bırakmaktadırlar. Yumurtalar ilkivbırakıldıklarında renkleri yeşildir. İçindeki embriyonun gelişmesine paralel olarakyumurtaların rengi zamanla açılmaktadır. Yumurtalar bırakıldıktan 7-8 gün sonraaçılmaktadır.Toplam 6 larva dönemine sahip olan C. murinana kışı larva halinde geçirmektedir.Larvalar genellikle ağaçların tepe kısmında kışlamaktadırlar. İlkbaharın gelmesiyle3. döneme geçen larvalar kışlamadan nisan ayının ikinci yarısında çıkmaktadırlar. C.murinana'nın olgun larvaları sadece ibreleri yemekle kalmayıp, taze sürgünlerintomurcuklarının içini boşaltmak suretiyle zarar yapmaktadır. Larvalarınolgunlaştıkça boyları artmakta, büyüklüğündeki bu artışa bağlı olarak yaptığı zararınderecesi de artmaktadır.C. murinana'nın populasyonunu etkileyen önemli faktörlerden biri bu zararlınındoğal düşmanlarıdır. Parazitoitlerin C. murinana populasyonu üzerinde göstermişolduğu etkinlik % 22.3 olarak tespit edilmiştir. Her bir parazitoit türün bütünparazitoit türler arasındaki bulunma oranı tespit edilerek, C. murinana'nınpopulasyonunun azalmasında göstermiş olduğu etki ortaya konulmuş olup, en etkilitür olarak Apanteles obscurus Nees (Hym.: Braconidae) tespit edilmiştir.ANAHTAR KELİMELER: Choristoneura murinana (Hübner), Göller Bölgesi,Abies cilicica Carr.

vABSTRACTIn this study, Choristoneura murinana (Hübner) which is widespread in European firforests, however not known to exist in Turkey until today and has serious damages toLakes District Abies cilicica Carr. forests, its ecology, damages, spreading,morphology, biology, natural enemies and effects on the death of fir trees areresearched.For this purpose, Yenişarbademli A. cilicica forests where the existence of budwormwas first noticed is determined as the research area. In addition to the field workdone in the area, the research material collected was fed in the laboratory and thedesired results have been reached after the laboratory work.Forewings of the C. murinana adults are yellowish beige in colour, and they havelight stripes and brown patterns. Back wings are brownish grey in colour. Theapproximate wingspans between forewings are around 18-24 mm. in female adults,and the average wingspan is 22.8 ± 1.7 mm. On the other hand, the wingspan valuesof male adults vary between 16 and 21 mm., and the average value is 18.5 ± 1.6 mm.The shape of budworm?s eggs are oval, upper surfaces are convex, whereas the lowersurfaces are disc shaped and have an approximate width of 0.8-1 mm. C. murinana?smature larvae are greyish light green and have blackish brown heads. The lengths ofmature larvae vary between 1.2 and 2.1 cm. and have been measured as 1.6 ± 0.25cm. in average. The brown pupae are 8-12 mm. (average 9.8 ± 1.26 mm.) in lengthand have a width of 3-4 mm. Also it was determined that the weight of the femalepupae is averagely 0.048 ± 0.012 gr. whereas the male pupae have an average weightof 0.033 ± 0.0035 gr.C. murinana has a wide spreading character in northern hemisphere, especially inMiddle and Eastern Europe. The first information about the spreading of thebudworm seems appear at the first years of XX. century. In Turkey, the existence ofbudworm has been determined in 2000 in Isparta-Yenişarbademli A. cilicica forests.C. murinana has important damages especially in Europe on A. alba Miller. Thismouth has also damages on other Abies species, even has damages on differentconiferous genus. By the determination of C. murinana in Yenişarbademli, A.cilicica has also been listed as one of the host plants of this budworm.C. murinana has important damages on tree?s shoots, buds and needles. The larvaeby their biting-chewing mouths eat the needles of soft and fresh shoots. After thechewing of needles some residues remain. Following this damage, the firs upperparts have a reddish appearance.The researches conducted in the field have shown that the flying period ofC. murinana is from the middle of June to the end of July. The female adults lay theireggs on the upper branches of trees. When first laid, the eggs have a green colour.Parallel to the development of embryo inside, the colour of the eggs become lighter.Following 7-8 days of their lay, eggs hatch.viC. murinana, which has total 6 larval instar, stays as larva in winter. The larvaeusually hibernate on the upper parts of trees. The larvae which pass to their thirdstage by spring become active by the second half of April. The mature larvae ofC. murinana not only eat the needles, but also have damages by eating the inner partsof fresh shoots. As they become mature, the length of larvae increases and by thisincrease in length the degree of damage also increases.One of the main factors that effects the population of C. murinana is their naturalenemies. The activity of parasitoids on C. murinana population is determined to be%22,3. By determining the existence ratio of each parasitoid species among allparasitoid species, the effect of that parasitoid on the decrease of C. murinana hasbeen revealed and Apanteles obscurus Nees (Hym.: Braconidae) was determined asthe most effective parasitoid.KEYWORDS: Choristoneura murinana (Hübner), Lakes District, Abies cilicicaCarr.