16. yy. Osmanlı kenti İstanbul`da kent içi konumlarına göre Mimar Sinan`ın külliye gruplarında yer seçimi etmenlerinin tespiti ve analizi

Abstract

11 ÖZET 16. YY. OSMANLI KENTİ İSTANBUL'DA KENT IÇI KONUMLARINA GÖRE MİMAR SİNAN'IN KÜLLİYE GRUPLARINDA YER SEÇİMİ ETMENLERİNİN TESPİTİ VE ANALİZİ Osmanlı'da külliyeler, kamusal ve dini fonksiyonlarıyla çevresine ve kente hizmet vermenin yanında, çevresindeki kent dokusunu geliştiren odak noktaları olmuşlardır. Sinan' m külliyeleri, İmparatorluğun yapı ve inşaat faaliyetlerinin en yoğun olduğu döneminde hem bu gücü ifade eden, hem de Osmanlı toplumuna hizmet veren önemli merkezler olarak kurulmuşlardır. Bu külliyelerin kent içinde konumlandıkları yer özel olarak seçilmiştir ve bu yer seçimlerine karar verilirken pek çok etmen göz önünde bulundurulmuş ve değerlendirilmiştir. Öte yandan her bir külliyenin arazi seçiminde kendine özgü durumların olabilmesi etmenlerin tespit edilmesini zorlaştırmıştır. Bu çalışma, genellemeler yaparak kent içinde çok farklı noktalarda konumlanan Sinan külüyelerinin yer seçimi etmenlerinin saptanmasını ve külliyenin gerek yer seçimi, gerekse alan düzenlemesinde bu etmenlerin nasıl rol oynadıklarının ortaya konmasını amaçlar. Kentin oluşumunda büyük paylara sahip olan külliyeleri bütün bu özellikleriyle sorgular. Diğer bir deyişle bu çalışma, külliyelerin konumlan ve yerleşimlerine ilişkin bir tespit ve analiz çalışmasıdır. Çalışmanın amacı doğrultusunda, analizler ve bunlardan elde edilen bulgular, Osmanlı mimarlık tarihinin önemli yapı toplulukları olan külliyelerin kent içinde nasıl konumlandıklarını saptamakla kalmayıp, Sinan külliyeleri aracılığıyla mimarlıkta yer seçiminin önemine ve yapılar üzerindeki etkilerine de işaret eder. Bu etkilerin belirlenmesi, yer seçimi ile külliyenin şekillenmesi arasında bir etkileşim olup olmadığını da ortaya çıkaracaktır. Bu etkileşimin varlığı, diğer bir deyişle külliyenin konumlandığı yere göre biçim alması, yapıların çevresiyle ve hatta kent ile kurduğu ilişkinin de bir göstergesi olacaktır. ANAHTAR KELİMELER: Osmanlı, 16. yy., Mimar Sinan, Külliye, Yer Seçimi

m ABSTRACT DETERMINATION AND ANALYSIS OF SITE SELECTION FACTORS FOR GROUPS OF KULLIYES OF ARCHITECT SİNAN WITH RESPECT TO THEIR LOCATIONS IN THE OTTOMAN CITY OF ISTANBUL AT 16TH CENTURY Besides serving with its public and religious functions to the city, Ottoman kulliyes were the focal points which develop the urban pattern of its surroundings and the city. Sinan' s kulliyes were established as important centers both serving the Ottoman society and expressing the imperial power during the most busy years of the empire in terms of construction and building activities. Their location in the city was chosen particularly and many parameters were taken in to acoount and were evaluated while deciding upon the site selection. On the other hand, the fact that each külliye might have its own specific conditions makes it difficult to determine the parameters in question. Generalizing to some extent, this study aims to determine the site selection factors and puts the effects of these factors forward in both site selection and space arrangements of the kulliyes all of which stand on different points of the city. It investigates the kulliyes which have important roles on the formation of the city with all these properties. In other words, this study could be said to be a determination and analysis regarding the location and settlement of kulliyes. Within the framework of the aim of the study, the analysis and its findings provide not only to determine how the kulliyes, which are among the most important building complexes in the history of the Ottoman art and architecture, were located in the city but also indicate the importance of site selection and its effects on the built environment in architecture, by means of Sinan' s kulliyes. Identification of these effects would also demonstrate whether there is an interaction between site selection and formation of the kulliyes. The presence of the interaction in other words formation of the complex with respect to its location would be an indicator of the relationship of buildings with its surroundings and even with the city. KEYWORDS: Ottoman, 16th century, Architect Sinan, Külliye, Site Selection