Muhammed B. Kalavun Dönemi`nde Mısır`da sosyal, kültürel ve iktisadi hayat

Abstract

Haçlı ve Moğol saldırılarının gerçekleştiği Ortaçağın zor şartlarında 1250-1517 tarihleri arasında 267 yıl gibi uzun sayılabilecek bir süre Mısır ve Suriye'yi kontrol eden Memlûklar, bölgenin güçlü bir devleti olarak varlığını sürdürmüştür.Bu çalışmada Mısır Memlûkları Devleti'ni en uzun süre yöneten Muhammed b. Kalavun Dönemi'nin sosyal, kültürel ve iktisadi tarihi üzerinde durulacaktır. Emirler arası mücadelenin tahta geçecek kişiyi belirlediği bir sistemde, iki defa tahttan uzaklaştırılan Muhammed b. Kalavun iktidar mücadelesinden kopmamış ve rakiplerini yenerek hâkimiyetini kabul ettirmiştir. Tam anlamıyla muktedir olduğu üçüncü döneminde sultanın yaptığı önemli işlerden biri ünlü kadastro çalışmasıdır. er-Ravkü'n-Nâsırî adıyla bilinen bu çalışma ile sultan, Mısır ve Suriye'deki arazilerin ölçüm ve dağıtımını yeniden düzenlemiş, askerî iktaları kontrol ederek emirler üzerinde tam otorite kurmuş, tezde detaylarına yer verildiği gibi iktisadi hayatı da yönlendirme fırsatı bulmuştur.İktisadi bakımdan halkı zorlayan çeşitli vergileri kaldıran Muhammed b. Kalavun; ilme ve ilim adamlarına karşı saygılı, imara düşkün, halkın ihtiyaçlarına duyarlı, İslami hassasiyetini politikalarına yansıtan bir hükümdar portresi çizmiştir. Vakıf kurumuna büyük önem verdiği görülen Melik Nâsır, temel insani ihtiyaçlar söz konusu olduğunda hiçbir din mensubunu dışlamayan adımlar atmıştır. Muhammed b. Kalavun Dönemi'nde zimmîlere karşı sınırlı sürelerle farklı kıyafet giyme zorunluluğu ya da divanlarda çalışma yasağı gibi dışlayıcı uygulamalara da rastlanmaktadır. Ancak bunların temelinde bazı fanatik Hıristiyan çevrelerin cami yakmak gibi birtakım eylemlerinin rolü olduğu görülmekte ve batılı bazı tarihçiler tarafından da bu hususa dikkat çekilmektedir. Devleti iktisadi bakımdan güçlendirmenin önemli olduğunu bilen Muhammed b. Kalavun'un finansal yapıyı korumak için piyasaya müdahale ettiği, dinar ve dirhemin vezniyle oynadığı, kalpazanlıkla mücadele ettiği görülmektedir. Barışı devam ettirme ve ticareti geliştirmeye dayalı bir dış politika izlediği görülen Muhammed b. Kalavun gerektiğinde savaşmaktan da çekinmemiş ve devleti bu esaslar doğrultusunda en uzun süre yöneten hükümdar olmuştur.

The Mamluks, who controlled Egypt and Syria for a long time like 267 years between the dates of 1250-1517 during the hard conditions of the Middle Age when the attacks of the Crusades and Mongolian were taking place, existed as a powerful state of the region.In this paper, it is aimed to dwell on the social, cultural and financial history of Muhammed b. Kalavun Period, who ruled the Mamluk Empire of Egypt for the longest time. In a system where the struggle between amirs determined the person to ascend the throne, Muhammed b. Kalavun, who was kept from the throne twice did not give up his struggle for power and he established his domination by defeating his rivals. One of the important works that the Sultan did in his third period, which was the time when he was the most capable, was his famous cadastre work. With this work known as er-Ravku'n-Nasırî, the Sultan rearranged the measurement and distribution of the lands in Egypt and Syria, established his absolute authority on the amirs by controlling the military fiefs; and as its details are stated in the dissertation, he also had the chance to direct the financial life.Muhammed b. Kalavun, who abolished the various taxes financially forcing the common people; displayed an emperor portrait respectful to science and scientists, fond of town planning, sensitive to the needs of the common people and reflecting his Islamic sensitivity to his policies. Melik Nâsır, who gavegreat importance to trust institution, took actions which did not outcast any religious member when it came to the basic humanitarian needs. In the Muhammed b. Kalavun Period, it can also be come across that there were some exclusionist practices such as the obligation of wearing different clothes or employment prohibition in public officesfor the dhimmis for limited durations. However; it can be seen that the role of some actions such as setting fire to mosques by some devoted Christian circles underlies beneath these and this issue is drawn attention also by some western historians.It is clearly seen that Muhammed b. Kalavun, who was aware of the importance of empowering the state financially, interfered the market to protect the financial structure, changed the meter of dinar and dirham and fought against forgery. Muhammed b. Kalavun, who pursued a foreign policy to protect the peace and develop the trade, on the hand, did not hesitate to fight when it was necessary and became the emperor who ruled the state for the longest time in accordance with these essentials.