Phaselis Kuzeybatı Nekropolis: Tipoloji, belgeleme ve arşivleme

Abstract

Lykia ve Pamphylia bölgelerini Akdeniz'in kıyısında buluşturan Phaselis Antik Kenti'nin Kuzeybatı nekropolis alanının zamandizinsel bir perspektif içinde incelenmesi, mezar tipolojisinin belirlenmesi, nekropolis sınırlarının topografik harita üzerine işlenmesi ve her bir mezarın haritada konumlandırılması ile yüzey araştırmaları sınırları dahilinde elde edilen veriler ışığında, kentin ölü gömme geleneğinin arkeolojik maddi kültür kalıntıları özelinde ortaya konulması bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Yerleşimde konumlanışına göre: kuzeydoğu, kuzeybatı ve batı olmak üzere üç nekropolis alanı bulunmaktadır. Bu alanlar konum, mezar türü ve mezar sayısı gibi unsurlarla birbirinden ayrılmaktadır. Bu çalışmanın asıl konusu olan kuzeybatı nekropolisin detaylı olarak ele alınmasının yanı sıra çalışmanın bütünlüğünü sağlamak adına diğer nekropolislerde de çalışmalar sürdürülerek bunların kente ve birbirlerine göre konumları, mezar türlerinin tespiti ve karşılaştırılmalarından elde edilen veriler de sunulmaktadır. Bu kapsamda kuzeybatı nekropoliste; lahit, ostothek, khamasorion, anıtsal (oda) mezar ve kaya mezarı olmak üzere toplamda beş mezar türü tespit edilmiştir. Batı nekropolis küçük ölçekli bir gömü alanıdır ve mezar türü olarak yalnızca lahit kullanılmıştır. Kuzeydoğu nekropolis ise kentin en büyük gömü alanıdır ve tespiti yapılan mezar türleri; lahit (semerdamlı, beşik çatılı ve düz damlı gibi çeşitli kapaklarla örtülenler ile hyposorionlu olanlar şeklinde değişik tiplerde bulunmaktadır), ostothek, khamasorion, anıtsal mezar, tonozlu (örme) oda mezar olarak çeşitlilik göstermekte-dir. Phaselis nekropolislerinde günümüze değin herhangi bir bilimsel çalışma gerçekleşti-rilmemiştir. Kentin, siyasi, dini, sosyo-ekonomik ve kültürel değişimlerindeki katmanları görmemize olanak sağlayabilecek bu alanlar, kentteki diğer araştırmaların yanında yerini alarak nekropolis çalışmalarındaki boşluğun giderilmesine yönelik ilk çalışma niteliğiyle Phaselis'in kültür envanterine ve gelecekte yapılacak araştırmalara katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda belgeleme ve arşivleme çalışmaları sırasında elde edilen her türlü bulgunun değerlendirilmesi ve sınıflandırılması, diğer bölge (Lykia, Pisidia, Pamphylia) kentlerinin mezar türleri ile benzerlik ve farklılıkların saptanmasına yönelik çalışmalar yürütülmüştür. Ayrıca son yıllarda arkeolojik materyallerin üç boyutlu sayısal kopyalarının oluşturulmasında kullanılmaya başlanan fotogrametri metodu -sfm- kuzeybatı nekropoliste tespit edilen mezar türlerinden şeçilen örneklere uygulanarak alanın mezar tipolojisi dijital koruma/konservasyon altına alınmıştır.

This study deals with presenting the burial tradition of Phaselis, based on the archaeological remains of the material culture and in the light of the data obtained within the limits of the surface explorations by inspecting- from a chronological perspective- the Northwest Necropolis of the ancient city of Phaselis, which connects the regions of Lycia and Pamphylia on the shores of the Mediterranean, identifying the tomb–typology and placing the necropolis' borders and locating each tomb on the topographic map.In terms of their positioning, there are three necropolis sites: Northeast, Northwest and West Necropolises. These sites differ from each other in their location, their tomb-types and numbers. Along with the detailed exploration of the Northwest Necropolis, which constitutes the main subject of this study, the other necropolises have also been examined for the sake of completeness and the data obtained from their positioning in relation to each other and the city and from the identification and comparison of the tomb types are presented as well. In this context, in the Northwest Necropolis five types of tombs have been identified: sarcophagi, ostothecs, khamasorions, monumental (chamber) tombs and rock tombs. The West Necropolis is a small-scale burial site and the only tomb type is sarcophagi. The Northeast Necropolis is the biggest burial site of the city and the tomb types which have been identified so far vary between sarcophagi (some covered with gable, barrel and flat roofed lids and some with hyposorion), ostothecs, khamasorions, monumental tombs and vaulted (masonry) grave chambers. The necropolises of Phaselis have not been scientifically studied before. The exploration of these sites which will probably enable us to see the layers of the political, religious, socio-economic and cultural changes of the city takes its place among the explorations of the city's other sites and this study by being the first intended for filling the gap on the field of necropolis studies aims at contributing to the cultural inventory of Phaselis and to the future research. In this context, studies have been conducted focusing on evaluating and classifying any kind of findings obtained during the documentation and archiving process and identifying the similarities and differences between the tomb types of the cities in other regions (Lycia, Pisidia and Pamphylia). Moreover, by applying the method of photogrammetry -sfm- ,which has recently started to be used in generating 3D models of the archaelogical materials, on the chosen tomb-type examples detected in the Northwest Necropolis, the tomb-typology of the site has been placed under digital preservation/ conservation.