Antalya ve çevresinde bulunan Selçuklu, beylikler dönemi yapı kitabeleri üzerine bir inceleme

Abstract

Sahip olduğu kültürel coğrafyasındaki zenginlik ve gerek savunmaya imkan tanıyan gerçek coğrafî özelliği ile Dünya tarihinde önemli bir yere sahip olan Antalya, birçok medeniyetin egemenlik sahasını oluşturur. Bu önemli bölge Anadolu'ya akınlar düzenleyen Türklerin de dikkatini çekmiş, fetih amacıyla birçok kereler akınlar düzenlemişlerdir.Antalya, Selçuklu otoritesiyle ilk defa, I. Rükneddin Mesud'un 1120'de Uluborlu Kalesi'ni Bizanslılar'dan alıp Antalya'ya kadar ilerlemesiyle muhatap olmuştur. Daha sonra sonraki karşılaşma ise,Anadolu'nun fethiyle görevlendirilen Kutalmış oğlu Süleyman Şah zamanında Pamfilya'nın ele geçirilmesiyle gerçekleşmiştir.Birçok askerî çekişmenin ardından, zaman zaman küçük kesintilere uğrayarak el değiştirse de, sırasıyla 1207 de ilk defa Giyaseddin Keyhüsrev'in şehri ele geçirmiştir. İkinci kez 2016'da, İzzettin Keykavus, şehri geri aldı. 1221'de ise, Alaaddin Keykubat'ın Alanya'yı fethetmesiyle Antalya tamamen Selçukluların idaresine girmiş oldu.Anadolu Selçuklu Devleti'nin tarihi rolünun tamamlamasının ardından, Antalya Hamidoğulları'nın, Alanya ise Karamanoğulları'nın hareket sahası olmuştur.İncelememiz, Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Dönemi içerisinde, dönemin önemli imar faaliyetleri merkezi konumunda olan Antalya, Alanya ve hem civar olan yerleşim yerlerini kapsamaktadır. Bu bölgelerde bulunan yapılar tek tek tespit edilip üzerindeki kitabelerin belirlenerek yazı, estetik ve dil açısından döneme özgü bir bütünlük içerisinde ele alınacaktır. Kııymetlerinin araştırılarak, değerlendirmesi amacıyla, önce yapılan çalışmaları bir araya getirildi. Geriye doğru kaynak taraması yapılarak, seyahatnameler de dahil tarihe kaynaklık eden Farsça ve Arapça eserlerle beraber yerli yabancı birçok çalışma incelenerek, yapılar tek tek tespit edildi. Yerinde veya bizzat fotoğraf çekmenin yanında, Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nün sağladığı fotoğraflar da kullanıldı. Antalya ve Alanya Müzesi arşivleri taranarak bir araya getirilen görsellerin incelenmeyisle yazın malzemeleri elde edilmiştir.Bu çalışmada,, Anadolu Selçukluları ve Beylikler döneminde inşâ edilen, tamiri yapılan yada dönüştürülen yapıların üzerinde bulunan kitabeler, yeniden okunarak, yazı, üslup, dil ve tezyin açısından incelenerek değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Anadolu Selçukluları, Yapı Kitabeleri, İnşa, Antalya, Tamir

Antalya, which has an important place in world history with its richness in the cultural geography it possesses and its real geographical feature that allows for the defense, constitutes the great area of many civilizations. This important region attracted the attention of the Turks who organized raids several times in Anatolia for the purpose of conquest. The first contact of Antalya with the Seljuk authority was in during I. Rükneddin Mesud in 1120, when he took the castle of Uluborlu from the Byzantines and proceeded to Antalya. The son of Kutalmış, who was later assigned to the conquest of Anatolia, captured Pamphylia during the reign of Suleyman Shah.After a lot of military conflicts, from time to time interrupted by small interruptions to change, in sequence in 1207 for the first time Giyaseddin Keyhüsrev's, the second time in 2016, Izzettin Keykavus's Antalya, even in 1221 Alaaddin Keykubat Alanya's conquest came under the administration of the Seljuks.Following the completion of the historical role of the Anatolian Seljuk State, Antalya was the movement area of the sons of Hamid and Alanya the sons of Karaman.In our study, in the Anatolian Seljuk State and the Principalities Period, the buildings which were in the center of the important development activities of the period, Alanya and the surrounding settlements were identified one by one. To examine and evaluate the value of the inscriptions on a specific basis in terms of writing, aesthetics and language. The structures were identified individually. First of all, a combination of Persian and Arabic works, including travellers, and local and foreign works were examined and the structures were identified one by one. Besides personal photographs taken, the photographs provided by the Regional Directorate of Foundations and the archives of the museum were scanned and the visuals were collected.This study was done by re-reading the inscriptions found on the structures which were constructed, repaired or converted during the period of Anatolian Seljuks and Principalities, and examined them in terms of text, exponent, language and thesis.Key Words: Anatolian Seljuks, Building Inscriptions, Construction, Antalya, Repair