Kuruyemişlerde pestisit kalıntı düzeylerinin belirlenmesi ve riskin değerlendirilmesi

Abstract

Tarım ürünlerini yabancı otlardan ve böceklerden korumak ve tarımsal üretimi arttırmak amacıyla kullanılan pestisitlerin aşırı ve bilinçsiz kullanımı gıda kirliliğine neden olabilmekte, insan sağlığı açısından akut ve kronik zehirlenmelere yol açabilmektedir. Kuruyemişler ülkemizde yoğun bir şekilde tüketilmesinin yanısıra gıda maddelerinin içinde yardımcı bir tüketim malzemesi olarak da sıklıkla kullanılmaktadır. Tez çalışmasında, Konya'daki marketler, yerel pazarlar ve toptancılar aracılığıyla halkın tüketimine sunulmuş çeşitli kuru yemişlerde (kuru incir, kuru kayısı, kuru üzüm, ceviz, antep fıstığı, fındık, badem, yer fıstığı, hurma, ay çekirdeği, kabak çekirdeği, beyaz leblebi, sarı leblebi) 227 adet pestisitin kalıntı düzeyleri araştırılmıştır. Çalışmada örneklerin ekstraksiyonu QuEChERS metodu kullanılarak gerçekleştirilmiş ve kalıntı analizleri LC-MS/MS, GC-MS, GC-MS/MS cihazları ile gerçekleştirilmiştir. Tespit edilen değerler Türk Gıda Kodeksi (TGK) Yönetmeliği'ne göre değerlendirilmiş ve ayrıca risk değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışma sonucunda 13 farklı kuruyemiş örneğinden toplam 162 numunenin 47'sinde en az bir tür pestisit kalıntısı tespit edilmiştir. Numuenlerin %29'unda en az bir tür kalıntı pestisit tespit edilmiştir. 4 antep fıstığı numunesinde thiacloprid (0.02 mg/kg) ve 3 kabak çekirdeği numunesinde imidacloprid (0.05 mg/kg) TGK verilen maksimum kalıntı limiti değerini aşmıştır. 9 kabak çekirdeği numunesinde TGK'de Türkiye'de kullanımı sonlandırılan yasaklı pestisitler listesinde yer alan trifluralin pestisiti tespit edilmiştir. Risk değerlendirmesi sonucunda chlorpyriphos, cypermetrin ve chlorpyriphoz-methil pestisitlerinin çocuklar ve yetişkinler için akut ve kronik risk oluşturduğu belirlenmiştir. Tespit edilen bütün pestisitler için hedef zarar oranı (THQ) <1 olarak hesaplanmıştır. Tespit edilen tüm pestisitlerin potansiyel riski değerlendirildiğinde zarar indeksi (HI) değeri yetişkinler için 0,2642, çocuklar için 0,1155 olarak tespit edilmiştir. İnsanların diğer gıda maddeleri tüketimi ile aldıkları pestisit miktarıda düşünüldüğünde akut ve kronik sağlık risklerine maruz kalabileceği görülmektedir. Ayrıca tespit edilen bazı pestisitler için TGK'de kalıntı limitleri verilmemiş olup bunların yönetmeliklere dahil edilmesi, tüketime sunulmadan önce düzenli pestisit kalıntı izlemelerinin gerçekleştirilmesi halk sağlığı açısından önemlidir.

Excessive and unconscious use of pesticides used to protect agricultural products from weeds and insects and to increase agricultural production can lead to food pollution and lead to acute and chronic poisoning in terms of human health. Nuts are used extensively in our country as well as a supplementary consumable material in foodstuffs. In the thesis study, in the various nuts (dried fig, dried apricots, raisins, walnut, pistachio, hazelnut, almond, peanut, date plam, sunflower, pumpkin seed, white and yellow chickpea) 227 pesticide residue levels were investigated. Extraction of the samples was carried out using the QuEChERS method and residue analyzes were performed with LC-MS/MS, GC-MS and GC-MS/MS. The determined values were evaluated according to the Turkish Food Codex (TGK) Regulation and risk assessment was also carried out. At the end of the study, at least one kind of pesticide residue was detected in 47 of 162 samples from 13 different nuts samples. These samples, which contain at least one residual pesticide, account for about 29% of the total samples. Thiacloprid (0.02 mg / kg) in 4 pistachios samples and imidacloprid (0.05 mg / kg) on 3 pumpkin seed samples exceeded the maximum residue limit value given in TGK. In the 9 pumpkin seed samples, trifluralin pesticide, which is on the list of prohibited pesticides terminated in Turkey, has been detected in the TGK. As a result of the risk assessment, chlorpyriphos, cypermethrin and chlorpyrifos-methyl pesticides have been found to be an acute and chronic risk for children and adults. The target hazard quotient (THQ) for all identified pesticides was calculated as <1. The hazard index (HI) was 0,2642 for adults 0,1155 for children. It is seen that people are exposed to acute and chronic health risks in many respects when considering the amount of pesticide they consume with other food ingredients. In addition, there are no residue limits for some pesticides to be obtained in TGK, and it is important to include them in the regular pesticide residue traces before consuming.