Geleneksel konut cephelerinin görsel analizi: Afyonkarahisar örneği

Abstract

Tarihi kent bölgeleri ve geleneksel yapılar kenti kullanan geçmiş uygarlıkların yaşamları hakkında günümüze bilgi sağlayan en önemli kaynaklardır. Kentte varlığını sürdüren bu bölgelerin ve yapıların incelenmesi toplumların döneme ait kültürel, ekonomik, teknolojik ve sosyal hayatları hakkında fikir edinmek; ayrıca dönemin yapı tasarım kararlarını ortaya çıkarmak bakımından oldukça önemlidir. Bu nedenle kentsel çevrede geniş yere sahip olması ve insan hayatının yansıması olması nedeniyle çalışmanın materyali geleneksel konut yapıları olarak belirlenmiştir. Türk evi olarak adlandırılan geleneksel konut yapıları geleneksel Türk şehirlerinin kimliğini yansıtmaktadır. Bu geleneksel değerlerin korunması ve canlandırılması günümüzde kültürel devamlılığın bir göstergesidir. Toplumların yaşam biçimi, gelenek, görenekleri, inançları, yaşadıkları bölgenin iklim şartları gibi özelliklerin konut tasarımlarını etkileyen başlıca unsurlar olduğu düşünüldüğünde bu özelliklerin konut cephelerine belirgin şekilde yansıması beklenmektedir. Bu bağlamda yapı cepheleri kentsel çevre kalitesini etkileyerek kent karakteristiğini oluşturmaktadır. Çalışmada 1900lü yıllardan günümüze ulaşan mimari eserleri ve geleneksel sokak dokusuyla zengin bir mirasa sahip Afyonkarahisar kenti örneklem alan olarak seçilmiştir. Kent merkezinde bulunan geleneksel sokak örneklerinden seçilen konut cepheleri ise çalışmanın özgün materyalini oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi ortaya konmuş, konu ile ilgili kavramlar irdelenmiş ve cephe değerlendirme modeli ortaya çıkarılmıştır. Bu bağlamda konut cepheleri, kişisel fikirler doğrultusunda değişiklik göstermemesi bakımından nesnel değerlendirme yapmayı sağlayan tasar ögeleri, tasar ilkeleri ve Gestalt ilkeleri arasından belirlenen kriterler doğrultusunda analiz edilmiştir. Bu görsel analiz sistemi örneklem alandan seçilen 24 özgün konut cephesi bağlamında test edilmiş ve analizlerden elde edilen veriler değerlendirilerek ortaya çıkan sonuçlar yorumlanmıştır. Bu cephelerin estetik bağlamda değerlendirilmesi ise geleneksel konuta ait görsel algılamada oluşturulan estetik anlayışın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu sayede geleneksel kent ve konut dokusunda tasarımı oluşturan verilere ve tasarımın nasıl oluştuğu hakkında sonuçlara ulaşılmıştır.Bu tez çalışması; cephelerden görsel analizler yapılarak, mimari detaylardan ve mimari eserlerin bütününden, ayrıca daha üst ölçek olan kentsel dokudan veriler elde edilmesi ve bu verilerin hepsinin bütüncül olarak görülmesini sağlaması açısından oldukça önemlidir. Ayrıca çalışmada izlenen yolun farklı yapılara ait cepheler üzerinde sistematik bir okuma yöntemi olarak uygulanabilecek olması açısından da önem taşımaktadır.

Historical urban districts and traditional buildings are the most important sources that provide information about the lives of past civilizations using the city to the present day. The aim of this course is to examine these regions and structures which exist in the city and to get an idea about the cultural, economic, technological and social lives of societies. It is also very important in terms of revealing the structural design decisions of the period. For this reason, the material of the study has been determined as traditional housing structures since it has a wide place in the urban environment and is a reflection of human life. Traditional house buildings, called the Turkish house, reflect the identity of traditional Turkish cities. The preservation and revitalization of these traditional values is an indication of cultural continuity today. Considering that the characteristics of societies such as life style, traditions, customs, beliefs, climate conditions of the region they live in are the main factors affecting the housing designs, these properties are expected to be reflected in the housing fronts. In this context, building facades affect urban environment quality and constitute city characteristic.In the study, the city of Afyonkarahisar, which has a rich heritage with its architectural works dating back to 1900s and traditional street texture, was chosen as a sample area. The residential facades selected from the traditional street examples in the city center constitute the original material of the study. In this study, the aim, scope and method of the study were put forward, the concepts related to the subject were examined and the facade evaluation model was revealed. In this context, housing facades were analyzed in accordance with the design principles, design principles and Gestalt principles, which provide objective assessment in terms of not changing personal ideas. This visual analysis system was tested in the context of 24 unique house facades selected from the sample area and the data obtained from the analyzes were evaluated and the results obtained were interpreted. The evaluation of these facades in the aesthetic context resulted in the emergence of the aesthetic understanding created in the visual perception of the traditional residence. In this way, the data about the design of the traditional urban and residential texture and the results of the design have been reached.This thesis is very important in terms of obtaining data from the architectural details and the whole of the architectural works, as well as from the upper scale urban tissue by visual analysis from the fronts, and ensuring that all of these data are seen as a whole. It is also important that the road followed in the study can be applied as a systematic reading method on the facades belonging to different structures.