Türkmen Türkçesi (dil incelemesi)

Abstract

ÖZET Tez konusu olarak, yaşayan lehçe ve şivelerimizden biri olan ve Oğuz grubu içinde yer alan, Türkmence'ye ait `Sonkı Tomus ` isimli romanın dil incelemesini seçtik. Türkmence, eski aslî uzunlukları ve bunların bakiyelerini bu güne kadar saklamış bulunan birkaç Türk lehçe ve şivesinden biridir. Bu sebeple Türkmenler ve dilleri hakkında yazılmış çeşitli yerli ve yabancı kaynaklar vardır. Ancak, gramer ve sözlük alanındaki çalışmaların önemli bir kısmı yabancı kaynaklardır. Tezde işlediğimiz metni Aşkabat'ta 1989 yılında basılan `Sonkı Tomus` adlı romandan seçtik. Gramer bölümünde verilen örneklerin referanslarında kolaylık sağlaması amacıyla satırlara numaralar verdik ve referanslarda bu satır sayılarını gösterdik. Orjinal metinler Kiril alfabesiyle yazıldığı için aslî uzunluklar ile ( s ) ve ( z ) yi metinlerden tesbit edemedik ve transkripsiyonumuzda göstermedik. Aslî ünlü uzunluğu olan kelimeleri sözlüklerden bulup, aynı şekilde tezin sözlük kısmında verdik. Türkmence'de Türkçe asıllı kelimelerdeki -s : ( s ) ve -z : ( z )'ye mukabil olduğu halde Kiril alfabesinin transkripsiyonuna bağlı kaldığımız için, metinlerin transkripsiyonunda vermedik. Fonetikte (Ses bilgisi) bazı ses değişikliklerini yer yer Türkiye Türkçesi, yer yer de Eski Türkçe'yle karşılaştırarak gösterdik. Morfoloji (Şekil bilgisi) konusunu ise çekim ve yapım ekleri ana başlıkları altında işledik. Sonuç bölümünde Orhun Abideleri, Türkiye Türkçesi ve Türkmence arasındaki benzer ve farklı ses değişikliklerini özetlemeye çalıştık. Seçmeli bir sözlük yaptık ve bu sözlükteki asli ünlü uzunluklarını da belirttik. Metinlerde sıklıkla karşılaştığımız deyim ve ikilemeleri de sözlüğe dahil ettik. Bibliyografyada faydalandığımız eserleri, yazar soyadlarının alfabetik sıralarına göre verdik.

ABSTRACT The language study of the novel named `Sonki Tomus` a work from the still existing Turkoman dialect which belongs to the Oğuz Group has been chosen as the subject of the thesis. Turkoman Language is one of those Turkish dialects which has kept the method of reading vowels longer than their original forms alive. For this reason there has been many various native and foreign reference books written abaut Turkomans and their language. However, a considerable number of referances prepared in the field of grammar and dictionary studies are foreign reference books. The text studied in the thesis is taken from the novel `Sonki Tomus` published in Ashkhabat in 1989. As the original text was written in Cyril Alphabet, the vowel sounds which are read longer than their original forms as well as the lisp (§) and (z) sounds could not be determined in the text. The words bearing such vowel sounds are chosen from the dictionaries and are given as a list in the glossary section of the thesis. Some of the changes in sound in the field of phonetics (study of sounds) are indicated with the comparison of Turkish Language spoken in Turkey with the Old Turkish Language. Morphology (the study of morphemes of a language) of the text is studied under the main titles of declention affixes and derivative affixes. In the conclusion part, similarities and differences in the changes of sounds existing in the Orkhan inscriptions, Tukish Language spoken in Turkey and Turkoman dialect are summarized. A glossary consisting of the words chosen from the text, in which the vowel sounds read longer than their original forms are also included, is prepared. The bibliography includes the referance books listed in the alphabetical order of the surnames of their writers. n