1838 Serbest Ticaret Antlaşması`nın Osmanlı ekonomisi üzerine etkisi

Abstract

İngiltere, on dokuzuncu yüzyılda dünyanın ekonomik ve siyasal anlamda en güçlü devletiydi. Sanayi Devrimi'nin etkisiyle üretmiş olduğu ucuz ve kitlesel mamuller İngiltere'yi güçlü bir ekonomik yapıya dönüştürdü. İngiltere, üretim faaliyetlerinin sürdürülebilir biçimde olabilmesi ve hammadde temininin sağlanabilmesi amacıyla birçok ticari antlaşmalar imzaladı. Aynı zamanda İngiltere'nin yığın üretimi pazar ihtiyacını daha da artırmıştı. İngiltere, üretmiş olduğu ürünlerin pazarını ve hammadde temin edebilmenin yolunu 1838 Serbest Ticaret Antlaşması'yla elde etti. İngiltere ve Osmanlı Devleti arasında imzalanan 1838 Serbest Ticaret Antlaşması'na kadar ithalat ve ihracat üzerinden % 3 vergi alınmaktaydı. Ayrıca yerli ve yabancı tüccarlar % 8 transit geçiş vergisi ödemekteydiler. Antlaşmadan sonra ithalattan % 5 ihracattan ise % 12 gümrük vergisi alınmaya başlandı. Fakat antlaşmayla birlikte iç gümrük vergilerini yerli tüccarlar öderken, yabancı tüccarlar bundan muaf tutuluyordu. Antlaşmayla birlikte Avrupa mallarında düşük gümrük tarifesi uygulanması ve iç gümrüklerden muaf tutulmalarından dolayı Osmanlı pazarları yabancı malların istilasına uğradı. Yabancı tüccarların Osmanlı pazarlarında egemen olmaları sonucunda yeterli sermaye ve sanayi donanımından yoksun olan el emeğine dayalı üretim sisteminde çöküş yaşandı. Antlaşmayla birlikte tekel sistemi kaldırılıp, devletin olağanüstü durumlarda başvurduğu vergilendirme ve vergi sınırlandırma hakkından vazgeçildi. Yed-i Vahid sistemine son verilmesinden dolayı devlet olağanüstü durumlarda ek kaynak oluşturamadı. Devlet'in Kırım Savaşında vergi artırma yoluna gidememesi Osmanlı Devleti'nin Avrupa para borsalarından ilk kez borçlanmasına neden oldu. Dış borçlanmanın sonucunda Duyun-u Umumiye İdaresinin kurulması ise devletin siyasal ve ekonomik olarak çöküşünü hızlandırmış oldu.Anahtar Kelimeler: 1838 Serbest Ticaret Antlaşması, Tekel Sistemi, Dış Borçlanma

Britain was the most powerful state in the world's economic and political sense in the nineteenth century. England had a strong economic structure producing cheap and mass products by the effect of Industrial Revolution. England signed many of the commercial agreements in order to ensure the sustainable supply of raw materials and production activities. It had increased further the need for mass production in the UK market at the same time. England obtained the products markets and getting raw materials by the Free Trade Agreement in 1838.3% taxes on the import and export were taken until Free Trade Agreement signed between the Ottoman State and England in 1838. In addition, domestic and foreign merchants had to pay 8% transit tax. After the treaty, duties on 5% exports and 12% import were taken. But, local traders had to pay their domestic duties and foreign traders were exempted with the treaty. The Ottoman market with treaty was flooded with foreign goods by Implementation of European goods with low duty tariffs due to the exemption from internal customs. Lack of adequate capital and industrial equipment caused to collapse handmade production systems due to domination of foreign traders in the Ottoman market. Monopoly system was lifted by the treaty and the state has given up on taxation and tax restrictions that apply in exceptional circumstances. The state was unable to create additional resources in emergency situations due to the termination of Yed-i Vahit system. The Ottoman Empire borrowed money from the European market for the first time since the state couldn't increase taxes in the Crimean War. Political and economic collapses of the state were accelerated with establishment of Public Debt Management Institution as a result of external debt. Key Words: 1838 Free Trade Agreement,Monopoly System, Foreign Borrowing