Çevreci tüketim davranışının değer-inanç-norm teorisi kapsamında incelenmesi

Abstract

Küresel iklim değişikliği, doğal kaynakların ve biyolojik çeşitliliğin kaybı, dünyadaki bütün paydaşların çözümüne katkı yapması gereken ortak sorunlar arasındadır. Devletler, uluslararası örgütler ve işletmeler gibi bireylerin de mevcut sorunların farkında olarak, gündelik hayatlarındaki davranışlarını gözden geçirmeye, gerekiyorsa uzun vadeli çevre dostu değişiklikler yapmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Yeryüzünde yaşanan ekolojik kötüye gidişin önlenmesi, devletler ve işletmeler gibi bireyler için de bir ahlaki zorunluluktur. Bu kapsamda, bireysel tüketicilerin çevresel hasassiyetlerinin, bireysel değerlerinin, ahlaki zorunluluklarının çevreci tüketim davranışına etkilerini incelemek önem taşımaktadır. Bireylerin ahlaki zorunluluk hislerini yansıtan bireysel normlar, toplum yanlısı ve çevre dostu davranışlarda etkinliği gösterilmiş önemli bir kavramdır. Ancak, özellikle davranışlara özgü zorlukların tetikleyebildiği savunma mekanizmaları, bireysel normların etkisini azaltabilmektedir. Bu aşamada, bireysel değerlerden başlayarak inançlara ve sonrasında normlara etki eden bir zincirin çevre dostu davranışları daha etkili açıklayabileceğini öneren Değer-İnanç-Norm (D-İ-N) Teorisi, bireysel normların olumlu etkisinin kalıcı olabileceğini savunmaktadır. Bu araştırma, göreceli olarak düşük ilgilenim gerektiren davranışları etkili açıklamış D-İ-N teorisi çerçevesinde, değerlerden başlayan bir bilişsel zincirle tetiklenen bireysel normların gündelik hayattaki çevreci tüketim davranışların üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, 730 kişinin katıldığı anket ile toplanan veri seti aracılığıyla, bireysel değerlerin, inançlar üzerindeki etkisi, inançların bireysel normlar üzerindeki etkisi ve son olarak bireysel normların tüketim sürecinin farklı aşamalarında bulunan ve farklı davranışsal maliyetleri içeren çevreci tüketim davranışları üzerindeki etkisi incelenmektedir. Toplanan verilerin analiz edilmesi sonucunda, bireysel normların farklı davranış zorlukları olan çevreci tüketim davranışlarını içeren çevreci tüketim bilincini açıklamakta etkili olduğu gösterilmiştir. Ayrıca, bireysel değerlerin, inançları olumlu etkilediği ve inançların da bireysel normları harekete geçirdiği gösterilmiştir. Araştırma bulguları ve gelecek araştırmalar için öneriler sunulmuştur.

Global climate change, loss of natural resources and biodiversity remain among the urgent common problems that all stakeholders in the world need to get involved. Like governments, international organizations and enterprises, individuals should be aware of the actual problems and to make long lasting, environmentally friendly changes in their daily behaviors. Preventing the ecological degradation of the world is a moral imperative for individuals as well as for businesses and states. In this context, it is important to examine the impact of environmental sensitivities of individual consumers, their individual values, and their moral imperatives on pro-environmental consumption behavior. Personal norms that reflect moral obligation stand out as an important concept that has significantly explained prosocial and pro-environmental behaviors. Meanwhile, defensive mechanisms which can be triggered by behavioral costs or difficulties, can reduce the positive impact of personal norms. In this case, the Value-Belief-Norm (VBN) Theory, which proposes that a chain starting from individual values and affecting respectively beliefs and norms, can explain pro-environmental behaviors in a significant way, argues that the positive effect of personal norms may be durable.This study aims to examine the impact of personal norms activated by a cognitive chain starting from values within the framework of VBN theory, known to explain low-involvement environmental behaviors in the literature. To this end, the impact of individual values on beliefs, impact of beliefs on personal norms, and finally the impact of personal norms on pro-environmental consumption behaviors from different stages and with different behavioral costs were examined via data collected from 730 surveys. The analysis of collected data indicated that personal norms significantly explained environmental consciousness including consumer behaviors with different behavioral costs. Furthermore, it has been found that individual values positively affect beliefs and beliefs have a positive impact on individual norms. Findings were discussed and suggestions for future researches were presented.