Afyon gezekleri

Abstract

ÖZET Afyon Gezekleri, Türk Halk Edebiyatı'nın önemli unsurlarından biridir. Gezekler'i tarihi gelişim süreci içinde incelemek suretiyle Türk Milli Kültürünün sürekliliğini, değerler bütünü olduğunu vurgulamak, Gezekler'in geçmişteki ve günümüzdeki fonksiyonlarım belirlemek bu tezin başlıca amaçlarındandır. Türkler Anadolu'ya Orta Asya'dan gelmişler ve geleneklerini, göreneklerini de birlikte getirmişlerdir. Bunlar arasında `Gezek` adı verilen sosyal, kültürel bir organizasyon da bulunmaktadır. Gezekler, Orta Asya Türk kültürünün Anadolu'daki bir uzantısıdır ve Anadolu'da halkın çok rağbet ettiği ve saygı gösterdiği sosyal, kültürel ve ekonomik bir yardımlaşma teşkilatı olan Âhilik'ten büyük ölçüde etkilenmişlerdir. Gezek kelimesi sözlüklerde; sıra, nöbet karşılığı olarak yer almaktadır. Kelime zamanla, özellikle uzun kış gecelerinde sırayla yemeli içmeli eğlenceli toplantılar yapma anlamlarını kazanmıştır. Anadolu'nun çeşitli yerlerinde Gezek ve benzeri organizasyonlar çeşitli adlarla varlıklarını sürdüregelmişlerdir. Bunlara Çarıkın ve Simav'da ` Yâren `, Balıkesir'de ` Barana ` veya ` Sohbet `, Gaziantep'te ` Sıra gezmeleri `, Kütahya, Isparta ve Akşehir'de ` Gezek `, ` Keyf ` veya ` Keşik ` denmektedir. Yakın geçmişe kadar daha çok boş zamanlan değerlendirmek ve eğlenmek amacıyla düzenlenen Gezekler, zamanla yeni yeni fonksiyonlar kazanmışlardır. Bugün Afyon'da üçyüzden çok Gezek grubu vardır. Bu grupların üyeleri arasında sosyal, ekonomik, kültürel dayanışma ve yardımlaşma dikkat çekicidir. Bu gruplar, özellikle sonbahar ve kış mevsimlerinde periyodik olarak toplanmakta ve gittikçe zayıflayan arkadaşlık, akrabalık bağlarım sürdürmeye çalışmaktadırlar. Bu Gezekler'in çoğu bugün dini bilgilerin verildiği, din kurallarının laik devlet yasalarıyla nasıl bağdaştırılabilemeceğinin tartışıldığı toplantılar halini almışlardır.

ABSTRACT Afyon Gezek is one of the most important elements of Turkish Folk Literature. One of the main goals of this study is to emphasize the continuity and combinative nature of Turkish National Culture; sum of values through analyzing it in its historical, developmental process and to point out the functions of Gezek in the past and at present. Turks, who emigrated from Central Asia to Anatolia, have brought their traditions and customs with themselves. Gezek, as a social and cultural organization, is one of them. Gezek, the extension of Central Asian Turkish culture in Anatolia, has highly been influnced by Ahilik, which has been in great demand for centuries as a social, cultural and economic solidarity organization. The word ` Gezek ` is defined as ` turn `, or ` watch ` in dictionaries. In time, the concept of meetings with meals and drinks, held especially in long winter nights by turn taking, has been attributed to it. Gezek and similar organizations have been able to survive in various parts of Anatolia under different names. They are called `Yaren` in Çankırı and Simav, ` Barana ` and ` Sohbet ` in Balıkesir, ` Sıra gezmeleri ` in Balıkesir, ` Gezek `, ` Keyif `, and ` Keşik ` in Kütahya, İsparta and Akşehir. Gezek, which was organized in order to utilize spare time throughout the past decades, has been attributed new fruitions. The existence of more than 300 Gezek groups is accepted today. The social, economic, and cultural solidarity among the members these groups worths mentioning. These groups have met periodically, especially in Autumn and winter seasons and tried to intensify kinship and friendship ties which have turned out to be weakening gradually. The majority of these groups have turned out to be the organizations where religious knowledge is given and how religious rules can be brought on good terms with secular state structures are discussed.