Örgütsel değişimde psikolojik sözleşme ihlalleri ve bir uygulama örneği

Abstract

ÖZET Sözleşme kavramının toplum düzeyinde `toplumsal sözleşme` ve yasal sözleşmeden örgüt düzeyine indirgenerek incelenmesi 1960'lı yıllara rastlamaktadır. Örgütlerde insan faktörü ile ilgili araştırmaların yaygınlık kazandığı bu yıllarda, Argyris, bu konu üzerine eğilerek çalışan ilk kişi olarak görülmektedir. İlk çalışmayı 1960 yılında yapmıştır. Daha sonra, 1962 ve 1965 yıllarında Price, Munden, Mandle, Solley, Levinson ve Shein gibi, bir grup bilim adamı tararından, işgören-işveren arasındaki psikolojiye dayalı bu ilişki, `psikolojik sözleşme` bağlamında ele alınmış ve incelenmiştir. Bu ilişki, hem Argyris ve hem de daha sonraki araştırmacılar tarafından `bir işgörenin işverene karşı duyduğu sorumluluklar ve bunun karşılığında işverenin ortaya koyduğu yükümlülükler açısından incelenmiştir. 1990 ' lı yıllarda ise özellikle McNAIL, ROUSSEAU, MORRISON, ROBINSON gibi bilim insanları psikolojik sözleşme üzerinde önemli çalışmalar yaparak, konuya yeni boyutlar kazandırmıştırlar. Bu dönemde, örgütsel değişim çalışmalarının yaygınlaşması ve örgütsel küçülmeler sonucunda çok sayıda çalışanların işten çıkarılması nedeniyle psikolojik sözleşme çalışmaları, genellikle örgütsel değişim ile ilişkilendirilerek sözleşme ihlalleri üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, sözleşme ihlalleri ve ihlallere karşı verilen tepkiler önemli bir konu olarak ele alınmıştır. Örgütsel değişim ve psikolojik sözleşme ihlalleri olarak isimlendirdiğimiz çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm; işgören ve işveren ilişkilerinin tarihsel süreci, iki yaklaşım ve üç ana evrede ele alınmaktadır. Aynı zamanda bu bölümde, işgören-işveren ilişkilerin gelişim süreci yeni akımlarla birlikte incelenmektedir. İkinci bölüm; psikolojik sözleşme paradigmal bir yaklaşım olarak değerlendirilmekte ve sözleşmenin özellikleri, türleri, konu ve alanları incelenmektedir.Üçüncü bölüm; örgütsel değişim ve psikolojik sözleşme ihlalleri arasındaki ilişki incelenmektedir. Öncelikle örgütsel değişim genel olarak incelenmekte ve değişimin psikolojik sözleşme ihlallerine nasıl neden olduğu üzerinde durulmaktadır. Bu bölümde son olarak, ihlal algısını etkileyen değişkenler ile, ihlal algısına karşı gösterilen tepkiler incelenmektedir. Dördüncü bölüm; bu bölümde, araştırmaya konu olan işletmenin analizi yapılmakta ve araştırmanın amaçları, araştırmanın hipotezleri, veri toplama yöntemleri, ana kütle ve örneklimin seçimi, ölçüm araçları, araştırma biçimi, karşılaşılan sorunlar ve kullanılan istatistiki analizler değerlendirilmiştir. Ayrıca, son değerleme ve yorumlar da bu bölümde yapılmıştır. iv

TEZ JÜRİSİ VE ENSTİTÜ MÜDÜRLÜ?Ü ONAYI Tez Danışmanı.Doç.Dr.Belkıs ÖZKARA Prof. Dr. Şan ÖZ-ALP Prof.Dr.Nüket SARACEL Prof. Dr. Necdet TİMUR Prof. Dr. Ramazan GEYLAN ^.r.K.t^ işletme anabilim dalı, Yönetim-Organizasyon bilim dalı doktora öğrencisi Halil SAYLI'nın `işletmelerde Örgütsel Değişimin Psikolojik Sözleşmeye Etkileri` başlıklı tezi 25.12.2002 günü saat:13:00'de jüri tarafından Lisansüstü Eğitim ve öğretim Sınav Yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca değerlendirilerek kabul edilmiştir. OZKARA MÜDÜR ıı