Zaman serilerinin duraganlaştırılmasında birim kök testi ve eşbütünleşme

Abstract

ÖZET Bu çalışmada teorik olarak zaman serilerinin durağanlaştırılması, zaman serilerinin durağanlaştırılmasın da kullanılan çeşitli birim kök testleri ve ayrıca eşbütünleşme testleri ele alınmıştır. Daha sonra Türkiye'nin satın alma gücü paritesi 1970:01 - 1994:04' dönemleri arasında Dolar ve Mark döviz kurlarıyla sınanmıştır. Ele aldığımız veriler üçer aylık zaman serisinden oluşmaktadır ve uygulamaya öncelikle zaman serilerinin içerdiği unsurların belirlenmesiyle başlanmıştır. Daha sonra ise mevsimsel birim kök (mevsimsel bütünleşme); testlerinden olan Dickey - Fuller Mevsimsel Bütünleşme (DFSI) ve Geliştirilmiş Dickey - Fuller Mevsimsel Bütünleşme (ADFSI) testleriyle, birim kök ise; Geliştirilmiş Dickey - Fuller (ADF) ve Phillips - Perron (PP) testleriyle test edilip değişkenlerin aynı mertebeden bütünleştiği görülmüştür. Satın alma gücü paritesi hipotezindeki değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişki yani eşbütünleşip eşbütünleşmediği Johansen Eşbütünleşme testiyle test edilmiştir. Ayrıca eşbütünleşme vektörü ve onun ağırlıkları üzerine konan sınırlamaların sınanmasına da yer verilip yorumlanmıştır. Uygulamada ele aldığımız testlerin uygun modellerinin belirlenmesinde Akaike Bilgi Kriter Testi (AIC), Schwarz Testi (SC), Nihai Tahmin Hata Testi (FPE), Hannan Quinin Kriter Testi (HQ), Olabilirlik Oran Testi (LR) ve otokorelasyon grafiklerinin anlamlılık testlerinden faydalanılmıştır.

ABSTRACT In this study, we theoretically analyzed the time series stationarity and unit root tests which are used for time series stationarity, and also we analyzed co-integration tests. Then purchasir%,power parity of Turkey is tested for 1970:01 - 1994:04 using USD and DM exchange rates. Variables which we used include three months time series. We started practice with the determinate of the time series elements. Then, we tested seasonal unit root with the DFSI (Dickey - Fuller Seasonal Integration) and ADFSI (Augmented Dickey - Fuller Seasonal Integration), which are from seasonal co-integration tests. When, we tested unit root with the ADF (Augmented Dickey - Fuller) and PP (Phillips - Perron) test, we have seen that variables have been integrated with the same order. We tested the long term relationship among the variables of purchasing power parity hypothesis using Johansen co-integration test to determine whether there is co- integration or not In addition, we explained the restrictions which are put on co- integration vector and its weights. We used Akaike Information Criterion Test (AIC), Schwarz Test (SC), Final Prediction Error Test (FPE), Hannan - Quinn Criterion Test (HQ), likelihood Ratio Test (LR) and significant tests otecorelation graphs to determine best models of test which we worked on in practice.