Rasch analizi ve uygulaması

Abstract

Rasch analizi Örtük Özellikler Teorisi kapsamında olup, anket çalışmalarında üstün özellikleri sebebiyle tercih edilmektedir ve sıralı ölçekleri aralıklı ölçeklere dönüştürmede sık başvurulan etkili bir modeldir.Sağlık alanında kullanılan anket ve ölçeklerin büyük bir kısmı sıralı ölçeklere sahip olmakla birlikte, maddelere verilen doğru cevapların toplanmasıyla elde edilen ham puanlar üzerinde çalışılarak değerlendirme yapıldığında birçok sorunla karşılaşılması muhtemel olmaktadır. Bu sorunların çözülmesi için Rasch analizine başvurulmaktadır.Rasch analizinde ölçüm birimi logittir, logit ise başarı olasılığının doğal logaritması olarak tanımlanır.Eğitim ve sosyal bilimler alanında da kullanılan anket ve ölçeklerin çoğu sıralı ölçeğe sahiptir. Bu sebeple yine maddelere verilen doğru cevapların toplanmasıyla elde edilen ham puanları kullanılıp anket veya ölçek değerlendirildiğinde, test ya da anketlerde kullanılan kategoriler arasındaki farkların eşit olmaması, maddelerin hepsinin eşit zorlukta olmaması, kayıp verilerle başa çıkamama, maddelere verilen beklenmedik cevapların belirlenememesi, örneklemden bağımsız madde zorluk düzeylerinin ve testten bağımsız kişi yetenek düzeylerinin kalibrasyon gerekliliği, ham puanların doğrusal ölçek üzerinde ifade edilmiş olmaması, kişi ve madde puanları için ortak ölçek seçiminin gerekliliğine benzer birtakım sorunlarla karşılaşılmaktadır.Rasch analizi belirtildiği gibi eğitim, psikometri ve rehabilitasyon alanlarında oldukça yaygın kullanılan ve üstün özellikleri sebebiyle tercih edilen bir modeldir. Fakat ziraat ve gıda alanında sıralı ölçeğe dayalı elde edilen verilerde (örneğin, süt ve et kalitesi) kullanımı hemen hemen yoktur. Çalışmanın materyalini Süleyman Demirel Üniversitesi Gıda Mühendisliği bölümü öğrencilerinden sıralı ölçeğe dayalı şekilde elde edilmiş veriler oluşturmuştur. RUMM2030 paket programından yararlanılarak elde edilen veriler Rasch modelinde değerlendirilmiştir.Sonuç olarak bu çalışmada sağlık, eğitim ve sosyal bilimler alanında kullanılan Rasch analizinin gıda ve ziraat alanındaki sıralı ölçeğe sahip ölçümlere yeni bir bakış açısı getirmesi hedeflenmiştir.

Rasch model belongs to Latent Trait Theory and is preferred in survey studies due to its superior properties that convert ordinal scale to interval scale. Most of the surveys and scales used in education, health and social sciences have ordinal scale. In this case the researcher may encounters many problems. For instance; when the raw scores obtained by summing the items used and the correct answers to the survey or scale evaluation it will be plausible to encounter a problem. Thus in order to solve these problems Rasch analysis is used. In Rasch analyses measuring unit is Logit and logit is natural log of success probability.Surveys and scales used in education and social sciences have ordinal scale. For this reason when survey and scale is evaluated by raw scores obtained by summing up the correct answers some problems encountered when the differences between categories that are used in tests or survey are not equal, multiple choices are not equally difficult, difficulties in missing data, unexpected responses to the questions, raw scores not being expressed in linear scale.As mentioned, Rasch analyses is commonly used in education, psychometry and rehabilitation fields due to its superior properties. However its application in food quality and agriculture data that are obtained by ordinal scale (for example, milk and meat quality) are almost nonexistent. Material of this study consists of ordinal scale data obtained from students of Süleyman Demirel University Food Engineering department. Data generated by RUMM2030 package program are evaluated in Rasch model.As a result, purpose of this study is to show applicability of Rasch analyses which is commonly used health, education and social sciences in food technology and agriculture that may also have ordinal scale data.