Şer`iyye sicillerine göre Kıbrıs`ta toplum yapısı (1839-1856)

Abstract

IX ÖZET Osmanlı tarihi üzerine yapılan çalışmaların son yıllarda sosyal tarih disiplini üzerinde yoğunlaştığı gözlenmektedir. Bu durum şer'iyye sicillerinin kullanımını zaruret haline getirmiştir. Kıbrıs Şer'iyye sicilleri, Kıbrıs Tarihinin Osmanlı idaresi devri toplum yapısına ışık tutan en zengin malzeme kaynağıdır. Kıbrıs Adası ve şer'iyye sicilleri, yerli akademik çalışmaların ilgi alanına girmesi göreceli olarak geç kalmak eksikliği bir yana 1992 'den itibaren doktora düzeyinde çalışmalara konu olmuştur. Kıbrıs şer'iyye sicillerine dayalı yapılan doktora tezleri ile ada'nın XIX. Yüzyıl öncesi sosyo-ekonomik yapısı ortaya konulmuştur. Şer'iyye Sicillerine Göre Kıbrıs'ta Toplum Yapısı (1839-1856) başlıklı doktora çalışması ile Ada'nın Tanzimat devri toplum yapısı ortaya konulmuş olacaktır. Çalışmamız dört ayrı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kıbrıs Adası'nın Osmanlı idaresi öncesinden önceki durumu ve Fetihten sonra adada kurulan idari ve toplumsal yapı tez dönemimize kadar kısaca ele alınmıştır. Devlet bünyesinde köklü değişikliklerin başladğı Tanzimat yıllarının genel karakteristik özellikleri bu bölümde ortaya konulmuştur. İkinci bölümde Kıbrısta Nüfus ve Nüfus Hareketleri başlığı altında adadaki etnik yapı, nüfus, sağlık, adaya yapılan sürgünler ve nüfus hareketlerinin kontrolü ele alınmıştır. Toplumsal İlişkiler başlıklı üçüncü bölümde adadaki toplumların kendi içlerinde ve karşılıklı cemaatler arasında gerçekleşen ilişkileri arazi ve akarsu kullanımıyla ilgili meseleler, mal transferleri, cinayet ve yaralama olayları, şahitlik, kefillik, vekillik, vasiyet vakıf, ihtida, irtidat ve tenasur olayları, köle ve cariyelik kurumları işlenmiştir. Aile başlığı altında müslim ve gayri müslim aileler ayrı ayrı ele alınarak, evlenme, boşanma, kadın, çocuk sayıları, çocukların hukukunu koruyucu tedbirler ve ailelerin refah seviyeleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu konu dördüncü bölümde ele alınıp incelenmiştir.X Tez çalışmamız ile Kıbrıs adasında bir arada yaşayan müslim ve gayrimüslim toplumların, 1839-1856 yılları arasında etnik kökenleri, dil ve din farklılıklarını ayrışmanın değil bir arada yaşamanın insani malzemeleri halinde kültürel zenginlik olarak tuttukları görülmüştür. Anahtar kelimeler: Kıbrıs, toplum, müslim, gayrimüslim, zımmi, şer'iyye sicili, Tanzimat.

XI ABSTRACT It can be seen that the recent studies on the Otoman history has focused on the social history discipline. This sutiation has made the use of sherei register books a necessity. The Cyprus sherei register books are the richest source of the social structure of the Cyprus history under the Otoman reign. The Cyprus Island and the sherei register books have been subject to the doctoral theses since 1992 besides there has been a late recognition in acedemic studies. In the doctoral theses, depending on the Cyprus sherei register books the pre- XIX. century socio-economic structure of the Island were revealed. This study is consisted of an introduction and three sections. In the introduction the situation of the Cyprus Island before the Otoman reign and the social and administrative structure in the island after the conquest were briefly touched upon. The general characteristic features of the Reform (Tanzimat) age when the radical changes began to take place in the govarnment structure took place was discussed in this section. In the second section, under the title of population and population movements in Cyprus the subjects of ethnic structure, population, health, exiles to the island, and the control of population movements in the Island were discussed. In the thirth section under the title of Social Relations, the relations among each other and other comunities of the societies in the island, foundation, convertions to Islam, convertions out of Islam and slavery and the precautions taken towards the protection of the social structure were discussed. Under the title of Family the muslim and non-muslim families, women, child numbers, precautions towards protecting the children rights and the wealth level of families were discussed. In this thesis it has been seen that the muslim and non-muslim comminities living together in the Cyprus island hold the etnicity between the years of 1839-1856,XII language and religious diversities as a cultural richness rather than as the basis of diversification. Key Words: Cyprus, community, muslim, non-muslim, zimmis, court register diaries, the Reform Age (Tanzimat).