Birinci dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi`nde Urfa milletvekilleri ve siyasi faaliyetleri

Abstract

I.Dünya Savaşı 1914'de başlamıştır. Osmanlı Devleti yöneticileri, Osmanlı Devleti'nin bu savaşın dışında kalamayacağını bildikleri için birtakım hesaplar yapmak suretiyle bu savaşa girmişlerdir. Ancak Osmanlı Devleti, savaş sonunda müttefikleriyle birlikte mağlup olmuş ve Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalayarak savaştan çekilmiştir. I. Dünya savaşı devam ederken İngilizler ve Fransızlar aralarında gizli anlaşmalar yapmak suretiyle birçok yeri kendi aralarında paylaşmışlardı. İşte şimdi imzalanan bu Mondros Ateşkes Anlaşmasıyla bu planlarını uygulamak için şahane bir fırsat yakalamışlardı. Ancak emperyalistler paylaşım anlaşmalarını uygulamak istemeleri karşısında, Osmanlı Devleti'nin kurucusu ve hakiki sahibi olan Türk Milleti'nin davranışının ne olacağını ise hiç hesaba katmamışlardı.İngilizler, Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. ve 24. maddelere dayanarak birçok yeri işgal etmişlerdir. Bu yerler arasında Urfa'da bulunmaktadır. 24 Mart 1919 yılında Urfa'yı işgal eden İngilizler, Kasım 1919'da Fransızlarla Suriye İtilafnamesini imzalamış ve burayı Fransızlara devretmişlerdir. Urfa halkı bu işgalleri kabullenmemiş çok geçmeden Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini kurmuş ve Kuvayi Milliye'yi oluşturmuştur.İngilizler 16 Mart 1920 yılında İstanbul'u işgal etmiş ve Mebusan Meclisini çalışamaz duruma getirmişlerdir. Bu hadise Mustafa Kemalin, son Osmanlı Mebusan Meclisinin İstanbul'da toplanmaması gerektiği görüşünü haklı çıkarmıştır. Mustafa Kemal, bu duruma hazırlıklı olmakla birlikte Meclisi Ankara'da toplamak için çalışmalar yürütmüştür. Mustafa Kemal'in bu çalışmaları meyvesini vermiş, yeni Meclis 23 Nisan 1920 yılında Ankara'da toplanmıştır. Ankara'da toplanan bu Meclis çok geçmeden milletin kaderine el koymuş ve 1683'den beri süregelen gidişatı tersine çevirmiştir. Yeni Meclise İstanbul'dan gelen vekillerin dışında Mustafa Kemal'in 19 Mart 1920 tarihli genelgesine istinaden seçilen vekillerde katılmışlardır.Yapılan bu seçimlerde Urfa'dan da Birinci Meclise Ali Saip Bey (Ursavaş), Hacı Hayali Efendi, Pozan Bey, Hacı Mustafa Efendi, Esat Bey vekil olarak seçilmişlerdir. Ancak Hacı Mustafa Efendi ve Esat Bey'in müstafi sayılmasıyla birlikte bu sayı üçe düşmüştür.Anahtar Kelimeler: Urfa, Mondros Ateşkes Antlaşması, Mustafa Kemal.

World War I began in 1914.Ottoman Empire went to war with taking some cautions because they knew that they couldn't sit on the fence. But Ottoman Empire lost the war with its allies together and got out of the war by signing Armistice of Mudros. While World War I was continuing, British and French shared many lands with each other by means of making collusion. They got the great chance to apply their plans on Ottoman Empire's lands with this truce. But when imperialists tried to make applicable their plans, they didn't even know how Turkish people who are the real founder and owner of Ottoman Empire defended themselves against allied powers.British occupied many places by depending on 7th. and 24th. articles of agreement of Armistice of Mudros. There is also Urfa in these occupied territories. British who occupied Urfa on March 24,1919 signed letter of agreement of Syria with French to give here to them. People of Urfa didn't accept this occupation and immediately founded Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti and Kuvay-i Milliye.British occupied Istanbul on March 16 1920 and closed The Chamber of Deputies (Meclis-i Mebusan). This verified Mustafa Kemal's view which The Camber of Deputies couldn't gather in Istanbul. Not only Mustafa Kemal was prepared for this but also he worked to gather the parliament in Ankara. And these works brought their good results and the new parliament gathered in Ankara on April 23 1920. Not long before, this parliament gathering in Ankara stopped the rot and changed the bad situations which has been same since 1683. Except for deputies coming from Istanbul, also new parliamentarians elected by depending on Mustafa Kemal's circular letter on March 19 1920 attended to this new parliament.According to this election, Ali Saip (Ursavaş),Hacı Hayali Efendi, Pozan Bey, Hacı Mustafa Efendi, Esat bey were elected from Urfa to The Grand National Assembly of Turkey I. But this number was changed to three when Hacı Mustafa Efendi and Esat Bey was deemed resigned.Keywords: Urfa, Agreement of Armistice of Mudros, Mustafa Kemal.