Karacabey (Bursa) havzasının hidrojeoloji ve hidrojeokimyasal incelemesi

Abstract

Bu çalışmada Bursa iline bağlı Karacabey ilçesi ve çevresinin jeolojik, hidrojeolojik ve hidrojeokimyasal özellikleri incelenmiş ve sağlık risk değerlendirmesi yapılmıştır. İnceleme alanında farklı litolojilere ait kireçtaşı, konglomera, şist ve kumtaşı seviyelerinden boşalan çok sayıda kaynak suyu bulunmaktadır. Ova alanında alüvyon ortamda açılmış sondaj kuyularından ise sulama amaçlı su alınmaktadır. Karacabey ilçesi ve çevresinde bulunan kaynak, kuyu ve şebeke sularından alınan örneklerin kimyasal analizleri yapılarak kullanım alanları açısından değerlendirilmiştir. İnceleme alanında yeraltısularının Ca-HCO3, Ca-Mg-HCO3 ve Mg-Ca-HCO3'lı sular fasiyesinde olduğu tespit edilmiştir. Mg artışı formasyonlar içerisindeki kumtaşı ve konglomera seviyeleri ile kaya-su etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Kaynak sularından içme suyu amacı için de yararlanılmaktadır. İnceleme alanında suların genel olarak fiziksel özellikleri ve anyon-katyon içerikleri açısından sınır değerleri aşmadığı görülmektedir. Ancak, yeraltısularının As içeriği 9-79.1 µg/l arasında değişmektedir. As artışı genelde volkanik kayaçlarla ilişkili olarak jeojenik kökenlidir. Bazı lokasyonlarda NO3, Fe ve Mn içeriklerinin de içmesuyu standart değerlerinin üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Bu artışların jeojenik ve antropojenik kökenli olduğu düşünülmektedir. Çalışmada içme suyu sınır değerlerini aşan As, NO3, Fe ve Mn parametreleri için sağlık risk değerlendirmesi yapılmıştır. Su kaynaklarının oral (içme) ve dermal (deri) yolla alım ile gerçekleşebilecek tehlike katsayıları (HQ), tehlike endeksi (HI) ve kanser riski değerleri yetişkin ve çocuk bireyler dikkate alınarak hesaplanmıştır. Su kaynaklarının içmesuyu olarak uzun süreli kullanımında sağlık için olumsuz etki oluşabileceği tespit edilmiştir. As elementi açısından kanser riski de oluşabilecektir.Suların sulama suyu olarak kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi için ABD Tuzluluk laboratuarı ve Wilcox diyagramları ile Artıksal Sodyum Karbonat (RSC), Geçirgenlik indeksi (PI) ve Magnezyum Tehlikesi (MT) parametreleri kullanılmıştır. İnceleme alanında yeraltısularının sulama suyu olarak kullanıma uygun olduğu tespit edilmiştir.

In this study, geological, hydrogeological and hydrogeochemical properties of Karacabey district and its surroundings were investigated and health risk assessment was performed. In the study area, there are a large number of spring water discharged from limestone, conglomerate, schist and sandstone levels of different lithologies. Water is taken from the wells drilled in the alluvial environment in the plain.Chemical analyzes of the water samples taken from the spring, well and tap in the Karacabey district and around were evaluated in terms of their usage areas. Groundwaters are Ca-HCO3, Ca-Mg-HCO3 and Mg-Ca-HCO3 facies. The increase of Mg is originated from water-rock interaction related to sandstone and conglomerate levels in different formations. The spring waters are also used for the purpose of drinking water. In the study area, it is observed that the waters do not exceed the limit values in terms of physical properties and anion-cation contents. However, the As content of groundwater ranges between 9-79.1 µg/l. The increase of As is geogenic origin associated with volcanic rocks. In some locations, NO3, Fe and Mn contents were found to be higher than the drinking water standard values. These increases are thought to be of geogenic and anthropogenic origin. In this study, health risk assessment was made for As, NO3, Fe and Mn parameters which exceed drinking water limit values. Hazard Quotient (HQ), Hazard Index (HI) and Carcinogenic risk values of the spring waters for oral (drinking) and dermal (skin) intake were calculated by taking into consideration adult and child individuals. It has been determined that the long-term use of water resources as drinking water may have a negative impact on health. The carcinogenic risk may also be caused by the As element.The US salinity diagram, Wilcox diagram, residual sodium carbonate (RSC), permeability index (PI) and Magnesium hazard (MH) are used to assess the suitability of groundwater for agricultural purposes. Groundwaters are suitable for usage as irrigation water in the basin.