Milas Firuz Bey Camii süslemeleri

Abstract

Türk mimari tarihi içerisinde ayrı bir dönem olarak anılan Beylikler dönemi mimarisi, Selçuklu ile Osmanlı mimarileri arasında adeta bir köprü oluşturmaktadır. Anadolu'da kurulan Selçuklu Devleti yerleştiği topraklarda var olan kültürü kendi bünyesinde biriktirdiği kültürü ile birleştirmiş ve özgün bir Anadolu Selçuklu mimarisi yaratmıştır. Ancak 14. yüzyılda Selçukluların eski güçlerini yitirmeleri ve Türkmen beyliklerinin bağımsızlıklarını ilan etmeleri ile `Beylikler Dönemi` olarak adlandırılan yeni bir dönem başlamıştır. Farklı bölgelerde bağımsızlıklarını ilan eden beylikler yerleştikleri coğrafi bölgelerin kültürlerinden de etkilenerek kendi üsluplarını ortaya koymuşlar ve böylelikle zengin bir Beylikler Devri Sanatı oluşturmuşlardır. Anadolu'nun güneybatısına, Muğla ve çevresine yerleşen Menteşeoğulları Beyliği de günümüze bu dönemden kalma önemli eserler bırakmıştır. Bu eserlerden birisi de Milas Firuz Bey Camisidir.Muğla'nın Milas İlçesi, Firuz Paşa Mahallesinde yer alan Firuz Bey Camii, 1394 yılında Menteşe Valisi Hoca Firuz Bey tarafından yaptırılmıştır. Kubbesi kurşunla kaplı olduğu için `Kurşunlu Camii` olarak da bilinmektedir. Bu çalışmada Firuz Bey Caminin, tarihi geçmişinin ve mimarisinin incelenmesi, iç ve dış mekân süslemelerinin ayrıntılı olarak fotoğraf ve çizimlerle tanımlanması amaçlanmıştır. Camii süsleme açısından zengin olmasına rağmen bu konuda yapılmış bir çalışmaya rastlanılmamış olması da bu çalışmanın planlamasının amaçlarından birisidir. Beylikler devrinin kültür ve sanatını yansıtan camii, ters T tipi planlıdır. İçerisinde misafirhanesinin bulunmasından dolayı `Tabhaneli` ya da `Zaviyeli` olarak adlandırılan camiler grubunda incelenmektedir. Bu özellik Erken Dönem Osmanlı mimarisinde görülmektedir. Bu nedenle Firuz Bey Cami Beylikler Dönemine ait bir eser olmakla birlikte Erken Dönem Osmanlı mimarisinin özelliklerini de taşımaktadır. Taş işlemenin ağırlıklı olarak uygulandığı camide süslemede renkli taş kullanımı da görülmektedir. Süslemeler, genellikle şakayık, lotus, çınar yaprağı gibi bitkisel motiflerden ve rumi motifinden oluşmuştur. Mukarnas süsleme de sıklıkla kullanılmıştır. Süslemeler son cemaat yeri, taç kapı, mihrap ve pencere alınlıklarında yoğunlaşmıştır.Anahtar Kelimeler: Beylikler Devri, Milas Firuz Bey Cami, Tabhaneli Camiler, Zaviyeli camiler, Süsleme, İslam Sanatı

The Architecture of Beyliks' period which is recognised as a seperated period in Turkish architecture's history , almost builds a bridge between Seljuk and Ottoman architectures. Seljuq Empire, founded in Anatolia, combined the culture that already existed there with the culture which contains in itself and created authentic Anatolian Seljuq's architecture. However, as a result of losing their power in 14th century and declaration of Turkman beyliks' independence, a new period called as 'The Period of Beyliks' began. Beyliks, declared their independence in different areas, revealed their own style, impressed by the cultures of geographical regions that they settled and so created The Art of Beyliks Period. The anatolian Beylik of Menteş, settled in southwest of anatolia, Muğla region, also left important works of art and one of them is Milas Firuz Bey Mosque.Firuz Bey mosque, located in Firuz Paşa district, Milas, was built by Menteş Governer Hodja Firuz Bey in 1394. It is also known as 'Leaded Mosque' because its dome were leaded. This work aims to search the Mosque's history and architecture, define the interior and outer ornaments by photos and drawings in detail. Despite of rich ornament, we can't see any work about this mosque, which is one of the reasons of this work.The mosque, reflects the culture and art of Beyliks' Period, was planned as inverted 'T'. It is examined as a mosque with 'Tabhane' or 'Zawiya' due to its guest house. This feauture is seen in Early Ottoman Period. So, Firuz Bey Mosque is not only a work of art of Beyliks' Period but also it comprises the features of the architecture of early ottoman period. Coloured marbles ornament can be seen in the mosque in which stonework is mainly applied. Ornaments are generally filled with floral patterns such as peony, lotus and plane tree leaves and rumi pattern. Also, mugarnas ornament is often used. Ornaments are centered around portico, crown gate , mihrab and tympana.Key Words: Beyliks' Period, Milas Firuz Bey Mosque, Mosque withTabhane and Zawiya, Ornament, İslamic Arts