İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde yer alan 16. yüzyıl Osmanlı dönemine ait A. 6552 numaralı Mushaf` ın tezyini açıdan değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi `Arapça Yazmalar Bölümü`nde yer alan A. 6552 envanter numaralı eser araştırma kapsamında incelenmiştir. Öncelikle eserin yapıldığı dönem olan 16. Yüzyıl, tezhip anlayışı bakımından ele alınmıştır. Araştırmaya konu olan eserin bir Kur'an-ı Kerim olması dolayısıyla Kur'an-ı Kerim hakkında bilgiler verilerek, bezeme yapılan bölümleri ilgili örneklerle açıklanmıştır. A. 6552 numaralı eserin genel özellikleri verilerek ait olduğu 16. yüzyıl bezemeleri ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Eserin bezenmiş alanları olan zahriye, serlevha, surebaşları, güller, duraklar, ara zahriye ve hatime sayfalarının detaylı çizimleri yapılmıştır. Zahriye ve serlevha sayfalarında ulama, surebaşlarında ters simetrili, serbest ve ¼ simetrili kompozisyon düzenleri uygulanmıştır. Güller ve duraklar eserin tamamında aynı tarzda bezenmiştir. Ara zahriye sayfasının bezemesinde çift dal ile kompozisyon uygulanmıştır. Hatime sayfasında ise ½ simetrili ters üçgen formda bezeme yapılmıştır. Eserin bezemeli alanlarında zemin rengi olarak altın ve lacivert kullanılmıştır. Motiflerde ise beyaz, sarı, pembe, mavi, turuncu, turkuaz, yeşil renkler tonlarıyla birlikte kullanılmıştır. Bezeme özellikleri incelendiğinde hatayi grubu motifler, rumi ve bulut motiflerinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Envanter kayıtlarına göre 19. yüzyılda yapıldığı yazılan cilt bezemesi dönem özelliklerine uyum sağlayan Barok-Rokoko tarzı bezemelidir. Bu durum eserin herhangi bir nedenle cildinin 19. yüzyıla gelindiğinde yapıldığını ya da yenilendiğini düşündürmektedir. A. 6552 numaralı eser motif, renk, desen, kullanılan malzeme ve üslup özellikleri yönünden 16. yüzyıl bezemesine iyi bir örnek teşkil etmektedir.Anahtar Kelimeler: 16. Yüzyıl, Kur'an, Mus'haf

In this study, a unique work with inventory number A.6552 which is available in `Arabic Manuscripts` of Istanbul University Rare Works of Art Library has been examined as part of the research. Primarily, it has been discussed in terms of 16th century, illumination. Because of the fact that subject of the research is the holy book `Qur'an`, detailed information about Qur'an has been given and relevant examples have been given to describe ornamented parts in detail. An elaborative description of the work numbered as A.6552 has been given and it has been comparatively examined for 16th century ornamentations which it actually belongs to. Ornamented parts of the work, the first page preceding the text called zahriye, the main title serlevha, starts of suras, pauses/stops, ara zahriye and epilogues are drawn in detail. Raport (ulama) in zahriye and serlevha pages, asymmetric-symmetric style, free style and fractional ¼ composition styles in start of suras have been applied. Roses and pauses/stops are embellished in the same style throughout the work. In ornamentation of `ara zahriye` pages, double-compositions have been applied. On epilogue page, fractional ½ of reverse triangle composition has been applied. In ornamented parts of the work, gold and dark blue are used as a base color. For motives; white, yellow, pink, blue, orange, turquoise and green are used mixed with their tones. A meticulous examination on ornamentation shows that hatai, rumi and cloud motifs are used. According to inventory records, binding ornamentation supposed to be made in 19th century is in Baroque-Rokoko style which is peculiar to the 19th century. Thus there is a probability that binding of the work has been renewed or it was rebinded for any kind of reason. The work numbered as A. 6552 is a good example for 16th century ornamentation in terms of motifs, colors, designs, materials and style.Key words: 16th century, Qur'an, Mus'haf