İslamiyet öncesi Türk kültüründeki kaya resimlerinin Türk halı motifleri ile ilişkisi

Abstract

Türkler yüzyıllar boyu kültürlerini, yaşam biçimlerini, dini inançlarını evreni algılayış ve anlamlandırış şekillerini kayalar üzerine işlemiştir. Asya'dan Avrupa'ya ve Anadolu'ya geçiş sırasında sahip oldukları bu unsurları, göç yolları üzerinde bulunan pek çok bölgedeki kayalara, kimini olduğu gibi kimini de gelişmişlik düzeylerinin göstergesi olarak stilize/sembolik figürler halinde tasvir etmeye devam etmişlerdir.Bu çalışmada genel olarak kaya resimlerinin (petroglif) Türklerin hayatındaki önemi, uygulanış biçimleri ve kaya üzeri resimlerde sıklıkla işlenen figürler hakkında bilgi verilmiş, ardından Türklerin yaşadığı bilinen coğrafyalardan sırasıyla Moğolistan, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Azerbaycan ve Türkiye'de bulunan Türk karakterli kaya resimleri üzerinde durulmuştur. Konuyu görsel anlamda desteklemek amacıyla bahsedilen bölgelerde yer alan kaya resimleri (petroglif) örnekleri çalışmaya dâhil edilmiştir.Araştırmada ulusların kültür değerlerinin çok eskilere dayanan kazanımlar olduğu bilinci ile Türk kaya resimlerinde ve Türk halı sanatının özünde yer alan kendi toplumumuza ait kültürel ve milli yansımalarımızın halı motiflerine aktarımının olup olmadığı, kaya resimlerinin benzerlik ve uygulanabilirlik açısından halı sanatında yaşatılması düşüncesiyle işlenmesi gerektiği önerilmiştir. Bu araştırma, sanat alanlarında kültürel kimliklerinin farkında olan, geçmişine sahip çıkan, geçmişindeki tarihsel dokusundan heyecan duyan, geçmiş kültürlerin olduğu kadar çağdaş yaşamın da bir parçası olduğu bilincini kazanmış bireylerin yetişmesine katkı sağlayacağı düşünülmüştür.Anahtar Kelimeler: Kaya üstü tasvir, petroglif, Türkler, Halı Sanat, Türk Halı Motifi

The Turks drew their cultures, lifestyles, religious beliefs, and ways of perception and interpretation of the universe on rocks. While passing from Asia to Anatolia and Europe, they kept depicting their culture on the rocks that were on their ways in Anatolia and Europe as indicators of their development in the form of symbolic figures.In this study, the importance and application styles of petroglyph in Turks' lives and the figures on the rocks were explained; then, rock drowings with Turkish characters in Mongolia, Russia, Kazakhistan, Kirghizstan, Azerbaijan, and Turkey were elaborated. To support the topic visually, petroglyph samples were included in the study.Being aware of the fact that cultural values of the nations are the long standing gains, the researcher suggests that rock drowings should be kept alive on carpets in terms of similarity and applicability. It is believed that this study is going to contribute to new generations who are aware of their cultural identity, who are enthusiastic about their past.